Tekst: Shirley de Koster - www.howtolife.nl
‘Ik voel dat er iets naar me kijkt. Ik draai me om en kijk recht in de ogen van de Abessijnse wolf. Even schrik ik, maar meteen daarna voel ik dat het goed is. De wolf loopt langs me en haalt haar jongen die vlak voor me beginnen te spelen. Er is een enorme acceptatie van en een vertrouwen in elkaar.’
Dit is een voorbeeld van een échte ontmoeting – de ontmoetingen waar we in het dagelijks leven vaak de tijd niet meer voor nemen. Fotograaf, systeembioloog en bruggenbouwer Jan van der Greef neemt ons mee langs een aantal van zijn meest bijzondere ontmoetingen met dier en natuur en de boodschappen die zij voor ons hebben.
Bewustwording van je vooringenomenheden
‘Mijn eerste keer Noorwegen: met Ole – the eagle man – het water op om zeearenden te fotograferen. Tijdens de boottocht voert Ole meeuwen om de aandacht te trekken van de zeearenden verderop. Omringd door meeuwen vallen onze blikken op een bijzonder lichtval en spontaan fotografeer ik een meeuw in dit licht. Een enorme verbazing volgde: wat een pracht. Nooit had ik bedacht dat een meeuw mooi kon zijn, dus had ik ook nooit op deze manier naar een meeuw gekeken. Als je niet onbevangen kijkt, zul je de schoonheid ook niet zien. Wanneer je je laat meenemen door het moment, kun je je bewust worden van zo’n vooringenomenheid, hem verkennen en jezelf weer openstellen voor het ontdekken van nieuwe schoonheden.’
Grenzen zitten in je hoofd
‘Al mijn reizen hebben me geleerd dat grenzen helemaal niet zo fysiek zijn, ze zitten meestal in je hoofd – en daar zit dus ook de vrijheid. Wanneer je iets graag wilt, zijn er altijd mensen die jou daarbij willen helpen; mensen die ‘kan niet’ vervangen door ‘hoe?’. Dankzij dit vertrouwen heb ik paradijsvogels kunnen fotograferen in Papua Nieuw-Guinea – een reis waarvan mensen altijd zeiden dat het onmogelijk zou zijn met een rolstoel en dat ik ‘mijn limieten maar moest kennen’. Op mijn rolstoel werd een vijfde wiel aangebracht om de tocht te vergemakkelijken en urenlang droegen mensen mij vastgebonden op een brancard door het oerwoud. Deze ervaring leerde mij de kunst van het vragen om hulp. Wanneer je het antwoord loskoppelt van jezelf en de ander (en andermans reactie daardoor echt vrij kan zijn), ga je ontdekken hoe ontzettend veel mensen er zijn die jou met alle liefde willen helpen. Je hoeft het alleen maar te vragen.’
Wat is er wél?
‘Met een aantal Amerikaanse fotografen ben ik in Bosque del Apache in Nieuw-Mexico om sneeuwganzen te fotograferen die opvliegen voor de opkomende zon. We staan al helemaal klaar wanneer we de wind van richting zien veranderen en de ganzen zien wegdrijven. Iedereen rent de andere kant op om alsnog een goed shot te hebben. Ze moeten snel zijn, dus er is geen tijd om mij en mijn stoel en spullen te helpen om ook die kant op te komen. Niet kunnen lopen was niet eerder zo frustrerend. Toch weet ik mezelf terug te halen naar het hier-en-nu en me af te vragen wat er eigenlijk gebeurd was als ik wel had kunnen lopen – dan had ik exact dezelfde foto gehad als al die andere fotografen. Ik probeer te accepteren dat ik hier nu zit en te kijken wat er op me af komt. Prachtige foto’s zijn het geworden, omdat ik puur en alleen bezig was met alles wat zich aan mij wilde laten zien. Tegenwoordig vraag ik me altijd af: wat is er wél? Een moment is nooit een toeval.’
Overgave aan de cyclus van de natuur
‘De zwarte specht vlakbij mijn huis komt opgejaagd naar me toe vliegen terwijl ik mijn auto op dezelfde plek zet als tijdens al mijn andere bezoekjes de afgelopen twee jaar. Het mannetje vliegt naar me toe en gaat op 2 à 3 meter van me vandaan zitten. Het is duidelijk dat hij me iets probeert te vertellen, maar ik begrijp het niet. Dan vliegt hij plots terug naar de nestboom waar hij net vandaan kwam en laat mij een dood jong zien. Het raakt me diep dat hij me dit komt vertellen. Na het laten zien, is het ook weer goed voor de zwarte specht. Dat is het bijzondere van de natuur: iets gebeurt en het volgende moment is het ook weer voorbij. Wij mensen gaan vastzitten in emoties, maar dieren geven zich over aan de cyclus van de natuur.’
‘Het zichtbare en onzichtbare zijn twee perspectieven op hetzelfde, het is maar net hoe jij kijkt.’
‘De boom, die ik in een natuurgebied in Zuid-Afrika fotografeer, bestaat uit twee delen die opgesplitst en met elkaar verstrengeld zijn. Het ene deel is tijdens een bosbrand verbrand, het andere deel niet. Het voelt als de cyclus van het leven: dood en leven in elkaar overlopend. In de westerse wereld vinden we het heel moeilijk om met de dood om te gaan; het is niet echt bespreekbaar. De vraag is wat er op het moment van overlijden precies doodgaat. En net zoals we op zoek zijn naar die antwoorden, zijn we ook op zoek naar de antwoorden voor het leven: waarom ben ik hier?
Ruimte en tijd kwamen in onze realiteit bij het ontstaan van het universum; vlak erna ontstond er licht en daarmee dualiteit. Licht en donker. Snel en langzaam. Groot en klein. Dood en leven. Misschien was deze dualiteit er voor het ontstaan van het universum helemaal niet. Was er geen verschil tussen licht en donker. Tijdens momenten van verwondering en pure verbinding, de ontmoetingen met het zijn, voelt het alsof ik een inkijkje krijg in hoe het was vóór alle dualiteit. Misschien is dat wat we in de kern nog steeds zijn. Alles. Niets. Eén.’
Jan van der Greef
‘Ik fotografeer niet zozeer wat ik zie; ik fotografeer wat ik voel.’ Fotograaf, systeembioloog en bruggenbouwer
Jan van der Greef heeft nog meer van deze bijzondere en verbindende ontmoetingen als visuele poëzie omgezet in zijn boek Beyond Oneness.
Ook in woorden heeft hij een aantal van zijn belangrijkste ontmoetingen weten te vangen en in zijn boek Onbegrensd Leven naar voren gebracht.
