In dit waardevolle en actuele boek worden onzichtbare familieleden, vergeten ervaringen en trauma, en de effecten daarvan op ons (over)leven goed gefundeerd zichtbaar gemaakt. Ien van der Pol beschrijft op heldere en overzichtelijke wijze wat zij ontdekte in haar veelzijdige loopbaan als hulpverlener, leidinggevende, ondernemer, opleider en coach.
Trauma is een van de meest onderschatte aspecten van ons leven en van het lijden van mensen. We kennen trauma wellicht als onze automatische reactie op levensbedreigende of overwel-digende situaties, waarin ons zenuwstelsel in een vecht- of vluchtreactie schiet. Echter, dit zijn de reacties op stress waar we ons nog enigszins bewust van zijn. Als het te erg wordt is er geen enkele keuze meer; we bevriezen, schieten uit ons lijf of raken gedissocieerd (gefragmenteerd) als reactie op een levensbedreigende of overweldigende gebeurtenis. Zeker als trauma al tijdens de conceptie, zwangerschap of in de prille levensjaren ontstaat. De gevolgen zijn dan groot op geestelijk, lichamelijk en emotioneel niveau, terwijl we nog geen woorden of directe herinneringen beschikbaar hebben. Wel zijn er diepe gevoelens van gemis, angst of verdriet. Ook kan het gevoel heersen dat er iets ontbreekt in ons leven, en kan een trauma vele gevolgen hebben in het aangaan van relaties. Bovendien kunnen er heftige gevoelens opspelen door triggers waarvan we de herkomst niet begrijpen.
Door het belangrijke werk van Bert Hellinger is via systemisch werk en familieopstellingen de afgelopen jaren veel meer kennis en ervaring beschikbaar gekomen om met onbekend en onbegrepen trauma te werken en dit te erkennen. Van der Pol noemt vele bronnen en heeft zich zelf gespecialiseerd in het werk van Franz Ruppert, een Duitse psycholoog wiens werk een reactie is op dat van Hellinger. Zelf ben ik ook al jaren een groot bewonderaar van Ruppert’s belangrijke werk.
Ruppert heeft veel onderzoek en ervaring opgedaan met traumaherkenning en heling via opstellingen van het verlangen. Hierin heeft hij ook veel ontdekt over meergenerationeel trauma. Volgens Ruppert wordt trauma in het werken volgens de methode van Hellinger onvoldoende erkend en herkend. Zijn belangrijkste bezwaar is dat mensen met traumatische ervaringen door teveel sturing van begeleiders met rituelen instemmen om bijvoorbeeld daders vergeven. Ruppert is daar faliekant op tegen omdat het grote trauma, het onrecht en de pijn worden versterkt en er geen heling kan plaatsvinden. Het trauma zelf wordt dan ook versterkt.
Ien van der Pol is in de traditie van Ruppert geschoold -volgens de Identity-Oriented Psychotrauma Therapy (IoPT)- en biedt in haar boek allereerst een uiteenzetting over de geschiedenis van trauma. Voor mij, geschoold als psycholoog, zeer verhelderend en met name schokkend hoe negatief er in de loop der eeuwen naar trauma is gekeken, vaak ook gekoppeld aan hysterie en ‘de vrouw’. Opmerkelijk is dat ook Freud in zijn eerste studie uitgaat van traumatische, waargebeurde gebeurtenissen -misbruik, geweld, verwaarlozing- en dat later onder stevige maatschappelijke tegendruk herziet en gaat verwijzen naar verzonnen herinneringen. Hij raakte een groot maatschappelijk taboe aan, want deze ellende kwam toch niet voor in de gegoede burgerij…? Herkenbaar uit de hedendaagse taboes rondom #metoo. Helaas blijkt uit actueel onderzoek hoeveel mensen in hun leven in aanraking zijn gekomen met verwaarlozing, misbruik, geweld, verslaving, vechtscheidingen, verlies van ouders, adoptie, ziekte, stress over geld, onveiligheid, onvermogen van ouders etc. in alle geledingen van de maatschappij.
Van der Pol stelt bovendien dat de huidige stand van de wetenschap feitelijk geen goede theorie over trauma biedt. DSM -de huidige indeling van psychische stoornissen- classificeert de symptomen, maar biedt geen degelijke uitleg over trauma.
Het trauma is de ervaring van de verschrikkelijke gebeurtenis(sen) zelf. De herinnering alleen is veelal beperkt, doordat de psyche van het slachtoffer gefragmenteerd is geraakt.
In het traumawerk volgens IoPT wordt op een hele voorzichtige en zorgvuldige wijze gewerkt aan het erkennen van gezonde delen, overlevingsdelen en traumadelen in de psyche. Kenmerkend is dat de vraagsteller in alles de leiding heeft en behoudt. De opsteller faciliteert en biedt de veilige bedding in een groep of in een een-op-een-ontmoeting. Duidingen, interpretaties of invullingen zijn niet toegestaan. En dat heeft een hele goede reden: daarmee neem je het initiatief weer over, terwijl het ‘slachtoffer’ van destijds vaak niet heeft geleerd om grenzen aan te geven of er was sprake van grenzen die compleet werden genegeerd. Bovendien is het bewust erkennen van een traumadeel in de eigen psyche al een enorme en belangrijke stap, die veel tijd en energie vergt. Bovendien is het zeer belangrijk dat her-traumatisering wordt voorkomen. Het feit dat er een trauma was, verdient erkenning. Evenals de gevolgen, een afgesplitst traumadeel en overlevingsgedrag, onvrijheid of pijn. Het precies terughalen van de gebeurtenissen is gevaarlijk omdat het de oude ervaring weer wakker maakt. Hetgeen slecht is voor het zenuwstelsel en niet helpend is omdat de oude onveiligheid wordt geactiveerd. Het is juist de bedoeling om vanuit een veilig gezond deel te kunnen kijken of erkennen dat dit trauma deel is van je persoonlijke geschiedenis zonder er opnieuw mee samen te vallen en erin te verzuipen. In dit boek neemt van der Pol je mee om dit te begrijpen (o.a. door voorbeelden uit opstellingen), zonder de pretentie te hebben dat je dit uit een boek kunt leren.
Al met al een belangrijk en leesbaar boek voor ervaren coaches, hulpverleners, opleiders, verwijzers en studenten om trauma beter te kunnen begrijpen, herkennen en te weten dat heling (lees: integratie) onder deskundige begeleiding via IoPT tot de mogelijkheden kan behoren. Gelukkig komen er steeds meer deskundige begeleiders en opleidingen in Nederland. Ien van der Pol heeft het coachvak verrijkt met een waardevol boek en ik heb de wens dat zoveel mogelijk mensen die al jaren (wanhopig) op zoek zijn naar heling, of liever gezegd integratie, deze liefdevolle vorm van begeleiding leren kennen. Verplichte literatuur dus.
P.S. Van der Pols oproep aan wetenschappers om verder te kijken dan de huidige weten-schappelijke methode deel ik geheel. Doe onderzoek naar practice based interventies zodat mensen de hulp krijgen die helpt.
Ans Tros, creatief directeur & oprichter SchoolvoorCoaching
Coachen waar het pijn doet
Begeleiden naar heelheid bij trauma
Auteur: Ien G.M. van der Pol – Boom – 2019
