De Transactionele Analyse beschrijft drie ego-posities van waaruit je op een ander reageert: de ego-positie van Kind, Ouder en Volwassene. Afhankelijk van welke ego-positie je inneemt tijdens zo’n gesprek, kun je samen in de dramadriehoek of in de winnaarsdriehoek belanden. Zolang beide gesprekspartners vanuit de ego-positie van Volwassene kunnen handelen, is er niets aan de hand en blijf je met je gesprekspartner in de winnaarsdriehoek.
Maar vaak ontstaat bij moeilijke gesprekken op het werk een ongelijkwaardige interactie, omdat een van beiden onbewust de ego-positie van Kind inneemt en daarmee de ander verleidt tot het innemen van de ego-positie van Ouder. Vanuit deze posities kom je in de dramadriehoek terecht en daar kunnen beide partijen elkaar lang vasthouden.
In de dramadriehoek
Tijdens een dergelijke interactie kunnen de gesprekspartners switchen tussen de verschillende rollen (Redder, Slachtoffer of Aanklager – zie bovenstaande afbeelding). Ook zijn de rollen complementair aan elkaar – ze hebben elkaar nodig en nodigen elkaar uit. Zonder Slachtoffer geen Redder, en vice versa, en een Aanklager kan niets zonder iemand om zijn of haar pijlen op te richten.
Eenmaal gevangen in de dramadriehoek is er eigenlijk nog maar een uitkomst mogelijk, je raadt het al: ‘drama’. In dezelfde cirkels om elkaar heen blijven dansen om weer op het bekende punt vast te lopen en vaak achterblijven met een naar of onaf gevoel. Je voelt gewoon dat het niet ‘lekker loopt’ en in de meeste gevallen verliezen beide kanten energie aan de interactie. Herhalende patronen worden tijdens zo’n gesprek bevestigt, de werkelijke bedoelingen van beide gesprekspartners blijven onbesproken en deze ineffectieve communicatie leidt vrijwel nooit tot een bevredigende uitkomst.
In de winnaarsdriehoek
In de winnaarsdriehoek neemt iedereen verantwoordelijkheid voor zijn of haar ingenomen rol en aandeel in de communicatie – en daarmee nemen beide gesprekspartners dus de ego-positie van Volwassene weer in. In de afbeelding hieronder kun je zien waarin de rollen uit de dramadriehoek transformeren wanneer je overstapt naar de winnaarsdriehoek.
De kern van de winnaarsdriehoek is het nemen van eigenaarschap voor je behoeften, wensen en grenzen, zodat je (weer) handelt vanuit persoonlijk leiderschap.
Hoe kom je in de winnaarsdriehoek?
Stap 1: Herken de dramadriehoek
Hier ben je al heel goed mee begonnen door het bovenstaande te lezen (als je meteen naar dit kopje bent gescrold, ga dan vooral nog even terug). Je weet nu welke rollen er zijn en dat maakt het makkelijker om te herkennen welke jij speelt – en daarmee tot welke je de ander verleidt. Met deze bewustwording heb je de eerste stap naar verantwoordelijkheid gezet, wat je meteen alweer iets dichter bij verbinding en gelijkwaardigheid brengt.
Vind je het lastig om te bepalen of je in de dramadriehoek bent beland? Ga dan eens na wat je jezelf allemaal hoort denken of zeggen over jezelf, je gesprekspartner en jullie verhouding. Is dat terug te leiden naar een houding die neerkomt op ‘Ik ben niet oké’ (Slachtoffer) of ‘Jij bent niet oké’ (Redder & Aanklager)? Dan bevind je je in de dramadriehoek.
Stap 2: Kies voor gelijkwaardigheid
Uit de dramadriehoek stappen komt neer op bewust kiezen voor een houding die voortvloeit uit de overtuiging: ‘Ik ben oké en jij bent oké’. Hiervoor is het nodig om je focus te shiften van het gedrag van de ander naar dat van jezelf en ervoor te kiezen om te handelen vanuit gelijkwaardigheid. Wees eerlijk naar jezelf over wat je doet en waarom, want dan kun je het pas anders gaan doen en werkelijk verantwoordelijkheid nemen voor jouw rol – ongeacht wat de ander doet. Door jouw houding en gedrag te veranderen, nodig jij je gesprekspartner automatisch uit om met je mee te gaan naar de winnaarsdriehoek. Jij kunt dus in je eentje een verandering aanbrengen waarmee je het hele gesprek een stuk effectiever en constructiever kunt laten verlopen. En nu weet je ook hoe je dat doet.
