Het handelsmerk van Leanne Steeghs – systemisch trainer, teamcoach en auteur – is dat zij ingewikkelde onderwerpen op een eenvoudige manier kan overbrengen. Dat doet zij het liefst met behulp van opstellingen, systemische werkvormen en heldere taal, zodat deelnemers direct ervaren waar het in essentie over gaat.
Interview: Emma van Egmond
Leanne, waar komt jouw fascinatie voor menselijk gedrag eigenlijk vandaan?
‘In mijn gezin werd er niet over gevoelens en emoties gesproken. Als iemand iets dwarszat, moest de tijd het maar helen. Omdat problemen niet besproken werden, maar wel voelbaar waren, voelde ik als meisje een soort onmacht. Mij leek het logischer om problemen en ruzies uit te praten. Ik werd rebelser toen ik daarbij tegen de koppigheid en geslotenheid van mijn vader aanliep. Mijn moeder wilde de lieve vrede bewaren en gaf op dat soort momenten niet thuis – ook daar kon ik me boos over maken. Juist omdat de onderstroom bij ons thuis niet bespreekbaar was, ontwikkelde ik er een speciale interesse voor.’
Leanne: "Juist omdat de onderstroom bij ons thuis niet bespreekbaar was, ontwikkelde ik er een speciale interesse voor."
Je bent topsporter geweest en hebt een achtergrond in de sales. Hoe heeft dat je gebracht waar je nu staat?
‘Van mijn veertiende tot mijn achttiende zat ik in het Nederlandse jeugdvolleybalteam. Na mijn opleiding aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding heb ik lang als rayonmanager in de farmaceutische industrie gewerkt. Rond mijn veertigste voelde ik dat de bestemming van wat ik deed, bereikt was. Ik gooide het roer om, volgde een post-hbo trainers- en coachopleiding en creëerde een nieuw toekomstperspectief. Ik voelde me als een kind in een snoepwinkel van groeimogelijkheden en ben sindsdien een soort van ‘ontwikkelingsverslaafd’ geraakt. Het systemisch werk, waarmee ik tijdens een workshop organisatieopstellingen kennis had gemaakt, bleef trekken en in 2008 startte ik mijn eerste opleiding hierin, waarbij ik me specialiseerde in systemisch werken en systeemdenken. Uiteraard moest ik hiervoor zelf flink ‘door de molen’ op alle lagen, tot op identiteitsniveau – je kunt immers niet dieper gaan met anderen dan waar je zelf bent geweest. In 2010 ging ik als zelfstandige verder en in 2015 kwam het boek Systemisch wijzer uit, dat ik samen met Siets Bakker schreef. Sindsdien word ik door opdrachtgevers expliciet gevraagd vanwege mijn systemische bagage en noem ik mezelf systemisch trainer en teamcoach.’
Wat trok jou in het systemisch werken?
‘Tijdens die eerdergenoemde workshop organisatieopstellingen ervoer ik meteen een enorme eenvoud en diepgang tegelijkertijd. Dit snapte ik. Dit snapte mijn lijf. Er ontstond een verlangen om meer met opstellingen te doen. Op dat moment was het daar de tijd nog niet voor, maar drie jaar later was die aantrekkingskracht er nog steeds en volgde ik mijn verlangen. Ik denk weleens dat het geen toeval is dat ik met mijn voorwaartse energie en doelgerichtheid in dit werk terecht ben gekomen. Ik heb hier iets te bieden én te leren. In familie- en organisatieopstellingen werk je namelijk op zielsniveau, wat van me vraagt dat ik mijn tempo verlaag. De ziel laat zich niet haasten – ze reist langzaam.’
Hoe werkt dat, zo’n opstelling?
‘Er is na dertig jaar opstellingen nog steeds niet bekend hoe het werkt, maar duidelijk is dát het werkt. Bij een opstelling krijgen de opsteller en representanten toegang tot informatie uit het veld; ze pluggen als het ware in op de ‘wifi’ van het systeem. Als representanten in een opstelling van plaats veranderen, beïnvloedt dit de onderlinge verbindingen en dynamiek. Als opsteller beschouw je alles als mogelijke informatie over het betreffende familie- of organisatiesysteem en laat je deze informatie door je heen komen. Dat vraagt om een bepaalde innerlijke ‘lege’ houding, waarbij je probeert zonder oordeel en intentie te zijn. Je eigen lichaam is daarbij het belangrijkste instrument. Een opstelling legt vaak onbewuste patronen en loyaliteiten bloot. Zo kunnen cliënten een nieuw inzicht krijgen en heling ervaren. Opstellingen laten zich moeilijk verklaren; de beste manier om erachter te komen dat het werkt, is door het te ervaren.’
- Tekst vervolgt onder afbeelding. -
Leanne: "Er is na dertig jaar opstellingen nog steeds niet bekend hoe het werkt, maar duidelijk is dát het werkt."
Hoe doe je dat, jezelf zo leeg mogelijk maken?
‘De kunst is om verschijnselen waar te nemen precies zoals ze zich voordoen; zonder te oordelen, iets te willen veranderen of iets toe te voegen. Omdat we allemaal onze overlevingsstrategieën, overtuigingen, interpretaties en aannames hebben, is dat nog niet zo makkelijk. Het ‘lege midden’ is een staat van zijn waarin ik luister met mijn hele lichaam. Ik probeer niet te begrijpen wat iemand zegt, maar werk met wat er resoneert in mijn lichaam. Ik bedenk geen interventie, maar wacht op een impuls om te handelen. De beweging komt niet vanuit mijn hoofd, maar ik word als het ware bewogen. In onze cultuur is het niet vanzelfsprekend om te vertrouwen op de signalen van je lichaam. In teams zie ik vaak dat mensen een opmerking inslikken, het te spannend vinden om iets te zeggen of hun gevoel wegredeneren. Vaak omdat ze denken dat ze de enige zijn, maar dat is vrijwel nooit zo. Iedereen is een ‘stem van het systeem’ en heeft deelinformatie over het geheel. Ik moedig mensen daarom aan om meer te luisteren naar de signalen van hun lichaam en daarop te acteren. Als je dat in een team voor elkaar krijgt, komt er meer informatie over de onderstroom in de ‘gezamenlijke pot’ en ontstaat er vertrouwen om je uit te spreken. Dat maakt samenwerken een stuk leuker en effectiever.’
Wat kom je in je dagelijkse praktijk als systemisch teamcoach tegen?
‘Ik kom vaak terecht bij teams waar ‘oud zeer’ zit. Onlangs coachte ik samen met een collega een school waar jaren geleden een pestincident had plaatsgevonden. De school werd verweten dat ze in deze kwestie onvoldoende opgetreden had en dit werd destijds breed uitgemeten in de landelijke pers. Het toenmalige bestuur van de school verbood het personeel om hierover te praten. Het vermogen om zich uit te spreken, was tot op de dag van vandaag vast komen te zitten in de tijd. De huidige directeur merkte dat ervaren leerkrachten zich afhankelijk van haar opstelden en geen weerwoord durfden te geven aan ouders of zelfs leerlingen. Als je ziet dat mensen onder hun kunnen of (verwachte) competenties presteren, is dat vaak een aanwijzing voor een organisatietrauma. Ik ga dan op zoek naar de historie van zo’n team, bijvoorbeeld via het leggen van een tijdlijn. Mijn ervaring is dat vaak niet het incident zelf het meest traumatiserend is, maar de manier waarop het systeem ermee omgegaan is. Dat was in dit voorbeeld ook zo. Door gebeurtenissen in te sluiten, erkenning te geven aan wat nog niet erkend was en voorzichtig een nieuwe, veilige ervaring op te doen met zich uitspreken, kon het team uit haar bevroren staat komen.’
Wat betekent fris kijken voor jou?
‘Fris kijken betekent voor mij dat je vrij van meningen, intenties en oordelen bent. Daarnaast geldt dat hoe langer je je in een systeem bevindt, hoe meer je ingezogen raakt in het ‘normaal’ van dat systeem, en hoe moeilijker het wordt om fris te kijken. Denk maar aan de eerste keer dat je een bepaald land bezoekt; dan vallen je veel meer ‘typische dingen’ op dan wanneer je er voor de tweede of derde keer komt. Fris kijken vraagt dat je uitzoomt en nieuwsgierig bent naar wat de reden is dat het is zoals het is. Ik beschouw de huidige situatie altijd als de beste oplossing van het systeem tot nu toe – anders was het wel anders geweest. De huidige situatie is daarom altijd het vertrekpunt van mijn onderzoek.’
Hoe zorg jij dat je fris kijkt?
‘Ik moet me na mijn werk kunnen afsluiten voor de energie van een team, organisatie of persoon. Dat doe ik door de muziek in mijn auto flink hard te zetten en voluit mee te zingen. Hoe intensiever mijn werk is, hoe meer het van belang is dat ik gevoed blijf en mezelf oplaad, zodat ik vanuit een ‘volle bron’ kan geven. Bovendien: als ik goed gevuld ben met mijn eigen energie, kan er minder energie van een ander bij me binnenkomen. Ik voed mijn ziel door te slapen, sporten, lezen, wandelen en muziek te luisteren.’
Wat is jouw tip om fris te kijken?
‘Niet ieder probleem hoeft vanuit een systemisch perspectief benaderd te worden. Soms is een sigaar ook gewoon een sigaar! Als problemen of symptomen zich herhalen of op verschillende plekken in een organisatie voorkomen, is het vroeg genoeg om er met een systemische bril naar te kijken. Een goede vuistregel daarbij is: een keer is toeval, twee keer is opmerkelijk en drie keer is een patroon.’
- Leanne Steeghs is als freelancer verbonden aan SchoolvoorCoaching. Zij verzorgt de leegang Teamcoaching en de workshop Contracteren vanuit Systemisch Perspectief.
- Zin in meer inspiratie? Abonneer je hier op onze nieuwsbrief.
- Uiteraard vind je ook meer inspiratie op onze inspiratiepagina - of volg ons op LinkedIn, je bent van harte welkom!
