Regelsystemen
‘Natuurkundigen proberen een formule van alles te ontwikkelen. Mocht die formule er ooit komen, dan staat daar iets zonder gevoel, zonder wezenlijke verbinding – het leven ontbreekt. Daarom probeer ik continu over de huidige grens van de wetenschap heen te gaan en daar bruggen te bouwen. Systeembiologie gaat over regelsystemen: je wordt pas ziek wanneer je lichaam het niet goed meer kan regelen. Dit systeemdenken is nog niet echt tot de westerse geneeskunde doorgedrongen. Daar botste ik onder andere op tijdens een onderzoek waarbij ik allerlei neveneffecten van geneesmiddelen constateerde en daarmee een stuk meer bleek te zien dan de bedoeling was. Uit verscheidene vervolgonderzoeken is gebleken dat het bewijs dat wij voor geneesmiddelen claimen erg beperkt is. Als je kijkt naar de top 10 meest verkochte geneesmiddelen in Amerika, zie je dat 90% daarvan maar voor 4-25% van de mensen die het gebruiken ook echt werkt. Wat iedereen over het hoofd ziet, is dat het genezingsproces bovenal een ontmoeting is tussen twee mensen. Die mensen samen maken het verschil.
Chinese geneeskunde
Systeemdenken is holistisch denken en dat bracht mij bij de oosterse geneeskunde. Chinese geneeskunde is gebaseerd op preventie, terwijl de westerse geneeskunde gebaseerd is op het verhelpen van het acute. Kijk alleen maar naar de namen van geneesmiddelen: ze beginnen met anti- of eindigen op -inhibitor of -blocker. Het is altijd remmen, stoppen, tegenwerken. Gelukkig beginnen westerse artsen ook steeds meer te kijken naar het hele systeem van een patiënt. Zo is er nu het bewustzijn dat een andere voedings- en/of levensstijl ervoor kan zorgen dat je chronische ziekten voor een deel kunt ‘omkeren’. Beide zienswijzen, de westerse én de oosterse, zijn belangrijk; door ze samen in de gezondheidszorg te integreren, zouden we een enorme stap vooruit kunnen maken.
Pijn is vaak het resultaat van een ontregeling. Wanneer je met pijnklachten bij een holistische arts komt, kijkt hij of zij naar alle regelsystemen binnenin jou en hoe deze op elkaar inwerken. De arts heeft een open en nieuwsgierige houding in het stellen van zijn of haar vragen en verwelkomt alle antwoorden. Elk antwoord kan je namelijk weer iets leren over de regelsystemen die bij de pijnklacht betrokken zijn én hoe deze beïnvloed kunnen worden ten behoeve van pijnverlichting. In het westen kijken we naar pijn als een geïsoleerd probleem dat opgelost moet worden en gaan we er aan de andere kant erg snel vanuit dat je er maar gewoon mee moet leren leven. Zo brengen we mensen uit contact met hun eigen lijf. Ik heb dat zelf ervaren bij het leren managen van mijn energie. Dat kun je alleen maar leren door heel goed naar je eigen lichaam te luisteren.
De holistische manier van kijken naar ziekte helpt je weer aan het roer te gaan staan van je eigen leven, waar westerse artsen dat roer vaak van je afpakken.
Lessen van de kolibrie
De kolibrie kan ons met zijn enorme veerkracht veel leren over energiemanagement. Kolibries hebben een enorm hoog metabolisme en verbruiken overdag heel veel energie met hun immens snelle vleugelslag. ‘s Nachts kunnen ze hun energieverbruik zo ver verlagen dat het vergelijkbaar is met een winterslaap. Dat is nodig voor hun herstel en hun overleving, want als ze niet continu nectar eten, zijn ze binnen twee uur dood. Dit is een prachtig voorbeeld van balans: de uitschieters kunnen er prima zijn, als ze maar gevolgd worden door een periode van rust.
Daarnaast geven de kolibries ons inzicht in de kernrelatie tussen veerkracht en omgeving. Er zijn grote verschillen tussen kolibries die op verschillende hoogten leven. Hun lichamen en gedrag zijn volledig aangepast aan de hoeveelheid zuurstof die er voor handen is. Als je een kolibrie op 1000 meter hoogte in een kooitje zou stoppen en mee zou nemen naar 3000 meter hoogte, kan deze daar niet overleven. Jouw veerkracht, en dus welzijn, wordt voor een groot deel bepaald door je omgeving. Er is een enorm verschil tussen hier in Nederland gezond zijn en bijvoorbeeld op de top van de Himalaya. Uiteindelijk is de definitie van gezondheid gebaseerd op hoe iemand in staat is zich aan te passen aan de prikkels van de omgeving.
Angstscenario’s en mogelijkheden
In 1998 raakte ik oververmoeid en ik snapte er niets van. Toen ik vier was, heb ik polio gehad en dat was voor mijn vroegere revalidatiearts de reden om te concluderen dat mijn huidige vermoeidheid te wijten was aan het postpoliosyndroom (wat een mooi woord is voor: ‘We weten het niet precies.’). De arts zei dat ik binnen een paar maanden permanent in een rolstoel zou komen. Zoiets moet je natuurlijk nooit tegen iemand zeggen, want ook al vermoedde ik wel dat het niet klopte, heb ik het toch heel lang met me meegedragen.
Gelukkig ben ik met mijn klacht destijds ook naar mijn Chinese arts gegaan en hij kwam tot een heel andere conclusie. Geen angstscenario, maar mogelijkheden. Door samen te kijken naar manieren om mij fysiek te versterken, heb ik er heel veel jaren bij gekregen waarin ik nog niet permanent in die rolstoel hoefde. Nog steeds kan ik met twee krukken een paar passen naar het toilet lopen; dat maakt een enorm verschil in mijn vrijheid. Toen zag ik hoe zo’n andere benadering een enorm effect kan hebben. Wat andere mensen zeggen is natuurlijk niet onbelangrijk, maar blijf altijd vertrouwen op je eigen gevoel en je eigen kracht.
Mijn Chinese arts opperde dat de vermoeidheid eventueel ook te maken kon hebben met hoe ik in het leven stond. We moesten erachter zien te komen waar mijn energie weglekte en hoe ik er meer energie bij kon krijgen. Dit was niet alleen een kwestie van kijken naar mijn werk, privé en mijn omgeving, maar ook naar de stress die ik mezelf oplegde.
Verbinding en gezondheid
Mensen die in heel afgelegen gebieden wonen, zie je vaak langs de rivier zitten en wij vragen ons dan af wat zo iemand doet. Wij mogen van onszelf namelijk niet een dag iets doen zonder reden. Je mag op de vraag wat je vandaag gedaan hebt niet antwoorden met: ‘Ik heb geleefd’. Wij hebben enorme oordelen op de dingen die we moeten doen en zijn constant vergezeld van onze eigen kwelgeest die ons bekogelt met de vraag of we wel goed genoeg zijn.
Al die oordelen en standaarden worden ons mede opgedrongen door de maatschappij. Daarom raken we allemaal ook zo gestrest. Hoe kun je in zo’n ongezonde omgeving als waarin we nu leven nog gezond zijn? De enige manier is ontdekken hoe je zelf in elkaar zit, hoe je omgeving in elkaar zit en dan bedenken hoe je daar vorm aan kunt geven. Hierbij helpt het opzoeken van je innerlijke stilte – dat plekje waar je denken niet meer actief is en je voelen kan spreken. Hier is helaas geen recept voor; je kunt het niet oproepen. Je moet zelf uitzoeken wat je nodig hebt om daar te komen. Ik voel dat in de natuur – die verbinding met mezelf en alles om me heen. Jij kunt het natuurlijk ook bij muziek hebben of bij iets heel anders. In je denken, daar waar wij het meest van de tijd uithangen, ben je niet verbonden en die onverbondenheid is vaak reden voor de stress die leidt tot onder meer burn-outs en depressies. Een essentieel ingrediënt om daaruit te komen, is compassie. Compassie is barrière-overstijgend en brengt ons terug in verbinding met onszelf en met anderen. Die verbondenheid geeft je ultieme vrijheid. En wanneer je op dat punt bent, verdwijnen alle woorden in een ervaring en weet je weer dat we allemaal één zijn.’
Poëzie, boeken en fotografie
Jan heeft zijn visie op het leven prachtig weten om te zetten in verschillende werken, van fotografie tot poëzie en boeken.
