Ziekenhuis Gelderse Vallei sleepte in 2009 de Nationale Strategieprijs in de wacht voor de vernieuwende strategie van zijn organisatieontwikkelingstraject. Organisatiepsycholoog, veranderdeskundige en coach Evelien Beentjes gaf dat veranderingsproces vorm. Waar ze het meest trots op is? “Dat we kiezen voor een ontwikkelaanpak in plaats van een ontwerpaanpak, en dat die keuze steeds meer impact krijgt. Er zijn daadwerkelijk steeds meer mensen die minder denken in blauwdrukken en meer in het gezamenlijk ontdekken.”
Je hebt de afgelopen jaren veel opleidingen gevolgd. Wat is de impact daarvan op je rol als organisatieadviseur?
"Ik vind sowieso dat wat je in huis hebt, bepaalt hoe je handelt als organisatieadviseur of coach. Je vaardigheden nemen toe naarmate je meer reflecteert en leert. Van oorsprong ben ik organisatiepsycholoog en veranderdeskundige. Gaandeweg werd ik gepakt door het coachen, dus daar ben ik opleidingen in gaan doen. Bij SchoolvoorCoaching volgde ik de Leergang Coaching voor Professionals; zingeving en resultaatgericht coachen, Teamcoaching en enkele masterclasses. Het gevolg is dat ik ook in mijn huidige baan veel coaching doe. Naast de vier dagen bij Gelderse Vallei heb ik een eigen coachpraktijk, Je Persoonlijke Coach (www.persoonlijkecoach.info). Door al dat leren wordt je bijdrage anders. Met name afgelopen jaar, toen ik de Masteropleiding Organisatie coaching volgde aan de Haagse Hogeschool (de Master Organisatie Coaching is een coproductie van de Haagse Hogeschool en SchoolvoorCoaching), merkte ik dat ik weer meer gefocust raakte op de betekenis die mensen geven aan gebeurtenissen. En dat het essentieel is dat je mensen op een goede manier met elkaar in contact brengt. Toen ik pas afgestudeerd was als psycholoog had ik dat ook, maar blijkbaar raak je dat een beetje kwijt. Die waarde is weer helemaal ‘hot' in mijn hoofd!"
Hoe doe je dat, twee vakken tegelijk beoefenen: organisatieadviseur en zelfstandig coach?
"Dat is prima te combineren. Alleen afgelopen jaar was dat soms lastig, omdat ik toen ook nog de masteropleiding erbij deed. En dat ben ik weer gaan doen juist omdat het twee verschillende vakken zijn... Ik zocht naar een manier om ze te combineren. Het is grappig om te ervaren dat je heel veel coachingtechnieken en -vaardigheden ook kunt inzetten bij organisatieadvies. Het leuke van coaching is dat je met weinig middelen veel beweging kunt creëren. Dat pas je in organisatiecoaching op dezelfde manier toe, maar dan in grotere groepen."
Kon je de masteropleiding Organisatiecoaching gebruiken voor het ontwikkelingstraject bij Gelderse Vallei?
"Ik heb voor de opleiding onderzoek gedaan naar hoe medici vorm kunnen geven aan hun rol als leidinggevende in de zorg. Daarvoor heb ik Appreciative Inquiry gebruikt, uitgaan van het positieve. Als je op die manier interviewt, heeft dat een enorm effect als interventie. Daar was ik zonder de masteropleiding niet op gekomen. Interviewen op zich is al een interventie; ik heb geleerd hoe je dat goed en gericht kunt inzetten. Tijdens de opleiding ben je ook heel veel aan het reflecteren op je eigen handelen. Hoe kan ik allerlei technieken beter en effectiever inzetten om beweging te creëren? Hoe kan ik meer interactieve communicatie op gang brengen? Je kunt dat wel roepen, maar dan blijft het aan de oppervlakte. Nu kan ik het meer handen en voeten geven. Het is belangrijk dat mensen zelf en gezamenlijk betekenis geven aan dingen, dat ze zelf de nieuwe toekomst creëren. Dat is heel helder geworden door de opleiding."
Hoe krijg je het voor elkaar de scheiding op te heffen tussen een ziekenhuisorganisatie en al die medisch specialisten met hun eigen koninkrijkjes?
"Mensen in de zorg hebben een enorme passie voor hun vak. De kunst is om die passie en hoe je de zorg organiseert te verbinden. Als je in de gezondheidsmarkt van de toekomst een rol wil spelen, moet je je richten op de markt, de patiënt centraal stellen, weten wie waar behoefte aan heeft. Daarvoor moeten de ziekenhuisorganisatie en de medici afgestemd en geïntegreerd werken. Vroeger waren de medici en de organisatie gescheiden kolommen tot aan het bestuur. We zijn dus begonnen met managementparticipatie: een organisatorische en medische manager naast elkaar op clusterniveau. Nu ontwikkelen we daaronder resultaatverantwoordelijke eenheden. Je brengt enerzijds de kosten en opbrengsten bij elkaar, en anderzijds de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering en kwaliteit. Zo creëer je decentrale verantwoordelijkheid en meer eigenaarschap op de plek waar zorg wordt verleend. Daar moet je de organisatiedynamiek en -cultuur voor veranderen, want het is een grote verandering in het denken en beleven van je eigen rol en dus je identiteit. Als je alleen de structuur verandert, krijg je dat niet voor elkaar. Dat is voor ons het sluitstuk; gedragsverandering komt op de eerste plaats."
Hoe pak je dat aan in de praktijk van een veranderingstraject?
"Nou, neem mijn eigen handelen bijvoorbeeld. Ik zit in een werkgroep waarin we praten over de organisatieontwikkeling, stukken schrijven en die bespreken. Dat doe ik nu anders. In plaats van alleen verduidelijkingsvragen te stellen en anderen te willen overtuigen, stel ik nu daarnaast ook coachende vragen. Zo doe ik meer recht aan de bijdrage van anderen. Dat heb ik in mijn onderzoek ook gemerkt: hoe moeilijk het is om je eigen inhoud los te laten."
Als er iets verandert, willen mensen daar wel wat voor terug krijgen natuurlijk.
"De beloning voor mij is dat ik verrassend nieuwe dingen hoor. Dat merken de medici ook. We willen toe naar ‘professionals in the lead'. Dat betekent dat ze meer geïntegreerd worden in de organisatie van het ziekenhuis. Daar heb ik de interviews over de rolinvulling voor gedaan. Je wil dat daar psychologisch eigenaarschap uit voortkomt. Normaal gesproken ga ik er van uit dat de nieuwe rol beleefd wordt als meer ballast voor de specialisten. Ik begin dan zelf al voor hen te bedenken wat voor voordelen het zou kunnen hebben. Maar nu vraag ik aan henzelf wat de kansen zijn van hun nieuwe rolinvulling. Het is toch wel heel leuk dat daar dan een betekenis uitkomt die ik niet had verwacht. Het is heel logisch, maar ik had van tevoren niet kunnen bedenken dat zij hun nieuwe rol als ‘veel prettiger' zouden beschrijven."
Zou je je werk als organisatieadviseur ook kunnen doen zonder coachvaardigheden?
"Alles kan, en ik heb dat ook een tijd gedaan. Maar je mist een dimensie. In de eerste coachingopleiding merkte ik meteen dat je meer bij het individu uitkomt. Je kan en mag niks met de context in coaching, daar gaat het om degene die voor je zit. Als ik alleen zou coachen, zou ik die context wel missen. Als organisatieadviseur heb je een andere positie, daar kan dat wel. In de masteropleiding heb ik niet alleen nieuwe inzichten opgepakt maar ook geleerd hoe je de context beter kunt gebruiken in organisatiecoaching. Ik bestrijk nu een groter gebied."
Kun je een voorbeeld noemen van wat coaching voor jou toevoegt?
"Het gaat niet alleen om breder kijken maar ook om breder interveniëren. Als iemand iets roept over zijn leidinggevende, ben ik vanuit mijn persoonlijkheid snel geneigd om daarin mee te gaan en mee te denken. Individuele coaching heeft mij geleerd anders te kijken, te zien wat er ‘vreemd' is. Nu realiseer ik me: wat bijzonder dat die leidinggevende zoveel invloed heeft, en dat het die persoon zo raakt. En dat ga ik dan uitvragen."
Heb je tips voor mensen die starten met een organisatieverandering?
"Je moet probleemonderkenning niet overslaan, maar kijk vervolgens ook vooral hoe je het in toekomst wil hebben. Een uitgebreide probleemanalyse helpt daar echt niet bij, kijk naar wat je wil bereiken. Daar werkt Appreciative Inquiry heel goed voor. ‘Doen wat werkt' van Coert Visser is een praktisch boekje dat daar bij kan helpen."
En wat kan echt niet meer...
"Een organisatie puur ontwerpen en daarbij geen rekening houden met de passie van mensen."
Ziekenhuis Gelderse Vallei kreeg de Nationale Strategieprijs voor een vernieuwende aanpak. Waar ben je het meest trots op in dat hele ontwikkelingstraject?
"Dat we in Ede gekozen hebben voor een ontwikkelaanpak in plaats van een ontwerpaanpak, en dat die keuze steeds meer impact krijgt. In het begin was dat een theoretische keuze, maar het wordt steeds dieper. Er zijn daadwerkelijk steeds meer mensen die minder denken in blauwdrukken en meer in het gezamenlijk ontdekken."
Wat ga je doen met de opleidingscheque die jij persoonlijk als prijs hebt gekregen?
"Ik heb een passie voor paarden en combineer dat sinds kort met coaching in mijn eigen praktijk. Daarom ga ik de cheque gebruiken om in maart een opleiding ‘Systemisch coachen met paarden' te doen. Daar leer je hoe je paarden kan gebruiken in een opstelling. De kennismakingsworkshop was indrukwekkend. Paarden reageren heel sterk op wat er gebeurt in een veld."
Meer informatie over de Nationale Strategieprijs vindt u op de site van Ziekenhuis Gelderse Vallei.
