Door: Ans Tros
Ik zal het maar bekennen: ik vind het een heel lastige tijd. Het werk ligt stil [in coronatijd, red.] en onze vrijheden zijn ingeperkt – voor het goede doel natuurlijk, maar emoties laten zich niet temmen. Ik geef ruimte aan mijn innerlijke strijd om te ontdekken welke informatie of inzichten daar misschien uit opborrelen. Mijn oorspronkelijke titel voor deze blogpost was: ‘Escape from Alcatraz’ – om je een idee te geven van mijn gemoedstoestand. Mijn dilemma was: ga ik op de barricaden of zoek ik andere manieren? Die ‘gevangenis’ zit ook in mij; collectief -en zelfs wereldwijd- zijn we aan het worstelen met gewetensvragen, emoties en zorgen voor de toekomst. En in dit alles leggen we onszelf net zo goed censuur en beperkingen op.
Nu ik hier langer bij stilsta en weer vanuit een breder perspectief kan kijken, zie ik dat deze strijd in essentie gaat over de vraag: (hoe)kunnen we alles weer onder controle krijgen?
Dit is een omvangrijk filosofisch en spiritueel vraagstuk, want is het hebben van controle niet gewoon een illusie waaraan het leven soms wel en soms niet meewerkt? We hebben maar twee zekerheden: we worden geboren en we gaan dood. Daartussenin kunnen we leven of onszelf laten leven. Maar hoe kijk je naar je eigen leven? Welk perspectief of bewustzijn kleurt jouw visie op je leven? En leef je vanuit het vertrouwen op jouw hoogst mogelijke potentiële uitkomsten of neem je genoegen met een zesje en de zekerheden die je nu hebt?
Tegendelen of tipping point?
Jungiaans gezien staat het begrip controle voor mij tegenover het begrip vertrouwen. Dit kan voor jou bijvoorbeeld ook loslaten, volgen, afwachten of iets anders zijn. Er bestaat geen goed of fout, geen zwart of wit in absolute zin. Alles is relatief in een context; een opstand is ‘goed’ vanuit het perspectief van de onderdrukten en ‘slecht’ vanuit de visie van de machthebbers. Maar: het is. Toch willen we alles kunnen labelen, omdat het rust geeft om te weten waar we ons toe kunnen verhouden.
Misschien kun je wel spreken van volstrekt tegenstrijdige paradigma’s in mijn woorden: het paradigma van maakbaarheid tegenover het paradigma van vertrouwen. Het maakbaarheidsparadigma kenmerkt zich door het streven naar optimale zekerheid, waarborgen, voorspelbaarheid, meetbaarheid, oplossingen, controleren, meten, onderzoeken en evalueren ten opzichte van de doelen en de normen. Dit is in zekere zin vergelijkbaar met wat Jaap Peters het Angelsaksisch businessmodel noemt: controle van bovenaf; je organisatie zo inrichten dat je alles kunt meten en controleren en direct kunt bijsturen als jouw financiële indicatoren daartoe aanleiding geven. Geïnstitutionaliseerd wantrouwen, spreadsheetmanagement en weinig oog voor de gevolgen van het handelen op langere termijn, het milieu, medewerkers en stakeholders. Vooral de belangen van aandeelhouders worden bewaakt en gediend. Optimaal rendement is leidend. Dit is de aanpak die ik zie en beluister in de ‘bestrijding’ van de coronacrisis.
Het paradigma van vertrouwen is van geheel andere aard. Het gaat uit van meebewegen en loslaten waar het kan; het is gericht op het geven van ruimte en afstemmen op hetgeen zich aan het manifesteren is. Het is de rivier en de stroom volgen in het besef dat we deze slechts marginaal kunnen overzien en beïnvloeden. Kenmerkend is de acceptatie van het feit dat we in essentie geen controle kunnen hebben. We hebben als mens een heel beperkt zicht op hetgeen zich in het grotere geheel afspeelt. In de kosmos, op aarde, in het collectieve bewustzijn en de geestelijke wereld spelen krachten die we als mens nooit in zijn totaliteit kunnen overzien. We hebben ons ertoe te verhouden in de wetenschap dat we nooit alle informatie hebben om tot een goed besluit te komen. We zien de gevolgen van ons handelen en, als we slim zijn, leren we daar onze lessen uit en passen we ons gedrag aan. Vele ‘oorspronkelijke’ volkeren leven nog vanuit het diepe respect voor de natuur en onze goddelijke oorsprong. Zij beseffen dat ze alle perspectieven moeten meenemen in hun handelen. Alle stamgenoten worden ingezet om hun visie op een vraagstuk te delen, ze bidden en danken de goddelijke genade, eren voorouders en stamoudsten, en houden rekening met de gevolgen van hun besluitvorming op de zeven generaties die na hen komen. Zij eren de aarde en de kosmos als de vader en moeder van hun bestaan. Een manier van leven zoveel mogelijk in harmonie met alle wezens.
Dit wordt ook wel het Rijnlands organiseren genoemd, of slow management, waarin het vertrouwen in het proces centraal staat, samen met het feit dat we juist als we zoveel mogelijk verschillende perspectieven in onze besluitvorming insluiten samen veel meer weten en kunnen. Hoe ziet een maatschappij, bestuur of organisatie eruit als deze ingericht is op vertrouwen, meedenken en meedoen? Als mensen zelf oplossingen waarborgen en meetpunten en praktische controlemechanismen bedenken? Als de veelvormigheid van meningen, oplossingsrichtingen en visies vanuit diverse expertises er zonder censuur mag zijn? Geborgd binnen de spelregels voor het debat? En als we in elke vergadering de betrokkenen vragen om zich in te zetten voor de hoogste mogelijke potentiële uitkomsten in het allerhoogste goed van iedere belanghebbende? Als partijbelangen, commerciële belangen en persoonlijk gewin ondergeschikt worden gemaakt aan het collectieve belang?
Dit bestaat gelukkig al. Een gemeente in Spanje wist de werkloosheid op te lossen door samen te werken en het dorp in te richten voor recreatiedoeleinden waardoor mensen weer werk én plezier kregen. Iemand wist een verkiezing tot burgemeester te winnen door de burgers te beloven dat zij in gezamenlijkheid de jaarlijkse burgerbegroting mochten vaststellen.
De coronacrisis, en alle gevolgen ervan, maakt zichtbaar dat de grenzen van de maakbaarheid zijn bereikt. Tussen ‘alles onder controle’ en ‘alles zonder controle’ bevindt zich een oneindige ruimte voor creatieve oplossingen. Dus de slogan ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle’ wordt pas werkelijkheid wanneer we zoveel mogelijk mensen van alle gezindten en achtergronden laten meedenken over oplossingen.
Ik bestel dat de hoogst mogelijke potentiële uitkomsten in het allerhoogste goed voor iedereen zich in en na deze coronacrisis mogen manifesteren.
