Trauma is in de eerste plaats een biologisch en geen psychologisch verschijnsel.

Met dit citaat introduceert lichaamsgericht psychotherapeut Sybren Post op zijn website de methode Somatic Experiencing. Tijdens het SVC-congres 'Vitaliteit en (Zelf)coaching' licht hij de methode lichaamsgerichte traumaverwerking toe in zijn workshop 'De tijger ontwaakt'.

Gaan we in je workshop op zoek naar het roofdier in onszelf?

"Ik heb de titel gebruikt van het boek van dr. Peter Levine, de grondlegger van Somatic Experiencing. Hoe meer je gaat inzien dat een trauma te verwerken valt, hoe meer je in contact komt met je eigen oerenergie. Je gaat je eigen tijger ontmoeten, die niet bang is om met zijn trauma's aan de slag te gaan."

Hoe is jouw tijger ontwaakt?

"Dat was nogal een zwerftocht! Ik heb biologie en klinische psychologie gestudeerd, maar vond dat onbevredigend want psychologie doet niets met je eigen ervaringen. Dat vond ik wel in het boeddhisme. Op zoek naar de belichaming van boeddhistische oefeningen kwam ik terecht bij lichaamsbewustzijn. In de Rebalancing-opleiding liep ik tegen mijn eigen trauma's aan, maar die waren daarmee niet goed op te lossen. Ook na twee jaar in een boeddhistisch klooster bleven die stress en emoties aanwezig. Dat dwong me meer in de richting van traumawerk. Het boek over Somatic Experiencing van Levine prikkelde mij om de opleiding te gaan doen."

Dr. Levine baseert zijn theorie op zijn observaties van dieren in het wild die regelmatig met de dood bedreigd worden. Toch raken ze zelden getraumatiseerd. Hoe doen ze dat toch?

"Dieren schudden spanning uit het lichaam. Dat zie je bijvoorbeeld bij ruziënde eenden in het park. Nadat ze elkaar hebben aangevallen, schudden ze zich helemaal op. Dat trillen na een schokkende ervaring houden wij vaak tegen, omdat we geleerd hebben ons te beheersen. We schrikken van dat soort gezonde reacties. Of de mensen in je omgeving sussen het, met de beste bedoelingen. Ze proberen je te immobiliseren, terwijl trillen een gezonde reactie is. Als iemand na een traumatiserende gebeurtenis helemaal 'bevriest' is het systeem overbelast geraakt. De normale vlucht- en vechtreacties zijn onderdrukt, maar de energie daarvan zit nog in het systeem vast. Dan is de kans om een trauma te ontwikkelen groot. Als je hem meteen ruim de tijd zou geven om te ontdooien en de spanning te ontladen, is de kans op trauma veel kleiner."

Wat doet Somatic Experiencing (SE) voor mensen die een trauma hebben opgelopen?

"SE is een lichaamsgerichte vorm van traumaverwerking, een veilige methode om contact te zoeken met de gevoelde ervaring van een trauma in het lichaam. Je gebruikt de taal van het lichaam, sensaties, om het de kans te geven dat trauma alsnog te verwerken."

Betekent 'lichaamsgericht' dat er helemaal geen praten bij te pas komt?

 "Jawel hoor. Maar dat verhaal gebruik je vooral om een lichamelijke reactie op te roepen. Als ik iemand vraag iets te vertellen over een intense gebeurtenis, gaat na 30 seconden het lichaam reageren met een verdedigende beweging. Bijvoorbeeld spierspanning of een verhoogde bloeddruk. De ingang van de therapie is lichaamsbewustzijn. Of dat met of zonder aanraking gebeurt, doet er niet zo toe. Het gaat om de lichaamsbeleving van 'spanning' en 'ontspanning'. Een trauma levert een 'traumadraaikolk' op. Je zoekt daar in de therapie een hulpbron bij die een ervaring van kracht of gezondheid oproept: een 'genezende draaikolk'. De cliënt leert tegelijkertijd met beide draaikolken contact zoeken, daartussen heen en weer pendelen en de aandacht verdelen. Zo kun je op een veilige manier contact maken met traumatische spanning. Die veilige hulpbron kan van alles zijn, bijvoorbeeld een persoon, de natuur, een huisdier uit je jeugd, of de stevigheid van je benen."

Wat was je meest verrassende ervaring met SE?

"Het zelf ondergaan. Er gebeurde schijnbaar heel weinig in de sessie, maar toen ik daarna over straat liep voelde ik me zoveel veiliger, rustiger en gecentreerder."

En met cliënten?

"Een van mijn eerste cliënten had al heel veel behandelingen ondergaan voor een whiplash. Toch bleef ze last houden van slapeloosheid en vermoeidheid. Ik stond er versteld van hoe er in een paar sessies van alles op gang kwam waardoor ze zich al 50% beter voelde. Ik liet haar slechts minimale nekbewegingen maken, maar daardoor kwam er van alles los. Ze begon te boeren en te trillen... SE is oorspronkelijk ontwikkeld voor shocktrauma, daarbij kun je dit soort geweldige resultaten boeken."

Moet je zwaar getraumatiseerd zijn, of is alledaagse ingesleten stress en ellende ook aan te pakken met SE?

"Een burnout is een trauma met een kleine 't', een behoorlijk schokkende ervaring waardoor je tolerantie voor stress sterk verlaagd raakt. Dan ben je een ideale klant voor SE. Dat leert je sneller herstellen, minder snel van slag te raken van intense gebeurtenissen, en andere ontregelende zaken aan te pakken. Er zijn oefeningen die je kunt gebruiken om spanning op een gezonde manier te ontladen. Ook psychotherapie kan op die manier verdiept worden. SE is voor alle vormen van stressmanagement interessant. Het levert de mogelijkheid om het zelfregulerend vermogen van het autonome zenuwstelsel te herstellen of te verbeteren."

Wanneer moet je er vooral van afblijven?

"Als mensen heel erg weinig lichaamsbewustzijn hebben. Dan moet je daar eerst aan werken voordat je SE als therapievorm kunt gebruiken."

Therapeutje spelen is een valkuil voor coaches... Kunnen die eigenlijk wel iets met SE?

"Jazeker! Het is heel fijn om beter te snappen wat het zenuwstelsel doet onder stress. Een coach kan dat uitstekend gebruiken om zichzelf te ondersteunen in het coachingsproces. Het zoeken en gebruiken van hulpbronnen, en oefeningen als huiswerk meegeven zijn krachtige hulpmiddelen voor coaches om mensen te leren zichzelf te ondersteunen. Dat alleen al is zo veel waard. Als je de cliënt gaat helpen om een trauma te verwerken, begeef je je op het pad van de therapeut. Maar je kunt iemand wel helpen onderkennen dát er een trauma zit, en ondanks die beperking nog succesvol met werk om leren gaan. Je kunt zo coachen dat je iemand door positieve levenservaringen van een trauma afleidt. Er is dus wel degelijk een overlap."

Mensen over een traumatische gebeurtenis laten vertellen is een geaccepteerde psychotherapeutische methode. Maar dr. Levine zegt dat je het daarmee juist erger maakt.

"Uit onderzoek blijkt dat alleen praten over trauma een groot gevaar oplevert van hertraumatisering. Vaak helpt het ook maar matig bij traumaverwerking."

"Waarom pakken psychotherapeuten het dan nog steeds zo aan?

"Het is een soort van institutionele traagheid. En arrogantie. Ze zijn opgeleid in bepaalde stromingen, dus iets nieuws moet zich eerst bewijzen. Het duurt jaren voordat een nieuw idee doordringt tot de gevestigde orde. In de afgelopen tien, twintig jaar is een zeer overtuigende berg van bewijzen opgebouwd dat een trauma lichaamsgericht behandeld kan worden. Bij traumaverwerking komen sterke lichamelijke processen op gang, en die activatie kan beperkt worden. SE is uniek omdat het krachtige en veilige methodes biedt om rechtstreeks op het autonome zenuwstelsel te werken, zonder dat het traumatische verhaal veel aandacht krijgt. Het geeft de cliënt rust terwijl hij het trauma verwerkt."

Dus... hoe ziet SE eruit over vijf tot tien jaar?

"Haha, SE is onstuitbaar! Mensen voelen SE intuïtief aan en ervaren dat het werkt. Dan kan het al niet meer stuk. Er komen nu al steeds meer psychiaters en psychotherapeuten naar de opleiding. Als we nog verder in de toekomst kijken, kan dit een enorme impact hebben. Onze maatschappij is zo ingericht dat we onze kinderen en elkaar ongewild traumatiseren, en we weten niet goed wat we daaraan moeten doen. Als je meer weet over trauma's, kun je ze voorkomen. We werken met andere disciplines samen om dit te ontwikkelen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met patiënten die geopereerd worden? Een operatie en narcose zijn voor het lichaam een trauma. Als je met doodsangst onder narcose gaat, kom je er ook zo uit. Ook bevallingen halen vaak oude trauma's boven. Als ziekenhuispersoneel daar meer op zou letten, valt er veel winst te behalen."

Is een leven zonder trauma's mogelijk?

"Nee, trauma's horen erbij. Je groeit ervan als je ze goed kunt opvangen. We willen ook niet alles voorkomen, maar wel zorgen dat mensen niet geblokkeerd raken en er beter uitkomen. Het is doodzonde dat een scheiding of een auto-ongeluk je jaren klem zet. We leven zo gedissocieerd met ons lichaam dat elk beetje helpt. In die zin is een trauma ook een gelegenheid om de relatie met je lichaam te herstellen. Mensen die met een trauma worstelen en eruit komen, zijn vaak enorm verdiept en verrijkt. Ze zijn een wijzer en vollediger mens geworden en hebben meer compassie. Je krijgt er dus een prachtig cadeau voor terug."

Meer informatie: www.traumahealing.eu