De coach als regisseur

Een filmfragment roept meer op dan honderd pagina's. Omdat film zo’n krachtig interventiemiddel is, heeft procesbegeleider en organisatie- en teamcoach Belia van den Berg er een boek over geschreven: ‘De coach als regisseur’. In haar Coach2meet legt zij uit hoe filmbeelden jouw coaching niet alleen kunnen ondersteunen maar ook leuker maken. Want wie houdt er nou niet van film? - Door Caroline Linssen

Hoe ben je ertoe gekomen om filmfragmenten te gaan gebruiken bij coachinterventies?

“Door een folder over een coachopleiding bij de Double Healix-trainer Manfred van Doorn, waar film in werd gebruikt. Ook al had ik toen nog geen benul van de vele mogelijkheden, toch voelde ik in mijn lijf: dat wil ik ook! Ik vond het zo’n ongelofelijk goed idee.

Mensen boeien me, hoe ze met elkaar omgaan, wat hen drijft en tegenhoudt. Dat hele scala beleef je in goede, authentiek gespeelde films in een notendop. Filmbeelden komen bij mensen op een totaal andere manier binnen dan wanneer je ze iets laat lezen of een betoog houdt over een bepaalde methode. Je kunt met goed gekozen filmfragmenten van een paar minuten zo veel zeggen en oproepen… Het triggert bij mensen dingen die ze om zich heen zien of zelf doen. Film is een krachtige opening van een dialoog.”

Wat maakt film zo indringend?

“Door de combinatie van beeld en geluid beleef je scènes intenser. Die combinatie prikkelt diverse zintuigen tegelijk, dat komt zó binnen. De kans is groot dat die beleving iets bij je oproept.

Als ik consultants train, laat ik het geluid bij een filmfragment soms juist weg. Ik laat ze vertellen over wat ze denken dat er tussen mensen gebeurt. Als je de woorden weglaat moet je veel meer op mimiek en houding letten. Dat kun je ook gebruiken om een team te leren zelf te observeren hoe ze interacteren.

De film ‘The King’s Speech’ heb ik al heel vaak gebruikt. Maar elke keer dat ik er weer naar kijk, zie ik ineens weer iets wat me nog nooit eerder is opgevallen. En ik word ook telkens weer verrast door wat anderen opvalt in fragmenten die ik zelf al twintig keer gezien heb. Beeld is zo ongelooflijk rijk en geeft de mogelijkheid tot zo veel interpretaties.”

Hoe pas je film toe in coaching?

“Bij elke groep begint de speurtocht opnieuw: wat voor signalen krijg ik van de klant, wat speelt daar, wat voor thema’s en welke films passen daar bij? Bij teams en in persoonlijke ontwikkeltrajecten gebruik ik fragmenten om erachter te komen wat er aan de hand is. Je moet wel heel goed weten waar je het begin en het eind van een fragment knipt. Met welk stukje film krijg je de interventie die je in gedachte hebt? Als je tien seconden te laat stopt, doet dit afbreuk aan het effect van je interventie.

Aan de hand van een goedgekozen fragment stel ik vragen: wat zie jij hier? Ik vraag ook naar de lijfelijke reactie van coachees, als ze daarvoor open staan. Ik reageer op hun lichaamstaal en spierspanning, en vraag dan bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je gaat verzitten, wat gebeurt er nu?’

In groepen merken de leden dat ze allemaal verschillende dingen zien. Dat maakt het makkelijker te accepteren dat je ook in je eigen situatie diverse belevingen hebt. De waarheid is afhankelijk van wie ernaar kijkt.”

Kun je een voorbeeld geven?

“Uit de film Elizabeth, met Cate Blanchett als piepjonge koningin, gebruik ik vaak een fragment waarin ze net gekroond is en op de proef gesteld wordt door het hof. De hertog van Norfolk, die haar ongunstig gezind is, komt ’s ochtends vroeg te paard aanrijden. Je hoort in het donker het aanzwellende hoefgeroffel als aankondiging van onheil. Hij stormt het paleis in en rukt de gordijnen om het bed van Elizabeth weg. Even later zit ze slaperig voor alle edelen die haar willen dwingen een oorlog te beginnen. Dat fragment gebruik je bijvoorbeeld in een situatie waarin je denkt dat een manager gepusht wordt door zijn omgeving. Dan vraag je bijvoorbeeld wat hij in dat fragment ziet of wat hem herinnert aan iets wat hijzelf meemaakte.

Managers praten vaak liever over film dan over zichzelf. Ik had ooit een opdracht in een bedrijf waar ik van de directeuren op de werkvloer van alles mocht doen, maar zelf hadden ze geen begeleiding nodig. Dat was natuurlijk niet waar, en dat vonden ze erg bedreigend. Toen heb ik samen met hen naar een filmfragment gekeken. Dat was veilig, want ze konden het hebben over wat zich op het doek afspeelde. Daardoor werd de volgende vraag, over hoe het nou met hen zelf zat, een makkelijkere stap.”

Wat voegt dit voor coaches toe aan bestaande methodes?

“Het is leuk! Iedereen is ervoor te porren om te kijken naar films, dat geeft een goede energie. En je houdt de aandacht vast want films zuigen je mee in een verhaal. Doordat je mensen op zo’n ander niveau raakt dan met cognitieve vragen, boor je ander stuk van de beleving aan: de dingen die ze niet willen weten of misschien wegdrukken. Iets in die film gaat over jou, dat dringt zich op en wil naar buiten. Film werkt als spiegel. Je herkent er gedrag in dat je zelf vertoont of waar je een hekel aan hebt, terwijl anderen dat juist heel normaal vinden. Mensen denken vaak dat iedereen ergens hetzelfde over denkt, maar dat blijkt dan niet te kloppen.”

Hoe ga je te werk in de Coach2meet?

“Dat laat ik afhangen van wat de groep wil. Ik laat deelnemers in ieder geval zelf ervaren wat de kracht van film is. Aan de hand van een aantal inspirerende filmfragmenten gaan we het samen hebben over hoe je die kunt toepassen. En je leert dat het ook voor jou bereikbaar is. Het lijkt technisch moeilijk om die stukjes uit een film te knippen maar dat is het niet. Dat staat ook allemaal in het boek.

Mensen mogen trouwens ook hun eigen filmfragmenten meenemen. Als ze me van tevoren aangeven welke het zijn, bereid ik dat voor.”

Wat mis je als je niet zou deelnemen aan jouw Coach2meet?

“Dan mis je een laagdrempelige kennismaking met hoe film jouw werk als coach kan verrijken, en een inspiratie voor je vak.

Mensen waarschuwden met dat ik door mijn boek mijn ‘geheim’ weg zou geven. Dat klopt, dat doe ik bewust want het zou geweldig zijn als veel meer coaches film zouden gaan gebruiken. Dat zou het coachlandschap zo enorm verrijken, zowel voor de coach als voor de coachee. Het wordt er zonder meer leuker van om gecoacht te worden. De lezers van ‘De coach als regisseur’ vertellen me dat ze nooit meer op de oude manier naar een film kunnen kijken. Ze zien ineens meerdere lagen. Dus het boek is ook leuk voor filmliefhebbers!”

www.filmencoaching.nl

De coach als regisseur - Gebruik van filmfragmenten bij leiderschapsontwikkeling, teambuilding en zelfreflectie, door Belia van den Berg, Rozemarijn Dols.

Uitgever: Van Duuren Media