Voor een echte verandering is vaak een crisis nodig - Marc Lammers

Het Nederlandse vrouwenhockeyteam wist jarenlang alleen zilver te behalen. Totdat bondscoach Marc Lammers zijn aanpak radicaal omgooide, en de hockeysters eindelijk die felbegeerde gouden plak wonnen op de Olympische Spelen in 2008. Marc is interim-coach van HC Den Bosch en heeft een trainings -en uitzendbureau voor hockeycoaches. Hij geeft lezingen en advies aan bedrijven over team- en crisismanagement.

Tekst: Caroline Linssen

Het kantelpunt

“Toen ze me in de krant Marc Jammers gingen noemen… De eerste vier jaar dat ik het nationale vrouwenhockeyteam coachte, zei ik bij alles wat niet lukte: het ligt aan de spelers, aan de scheidsrechter, of dat we gewoon pech hadden. Mijn kantelpunt was de finale van de Olympische Spelen in Athene, waar we gewoon hadden moeten winnen. Toch haalden we het net niet. De voorzitter van de hockeybond, André Bolhuis, vroeg me na die nederlaag waarom we steeds tweede werden. En ik antwoordde, voor het eerst: “Het is mijn eigen schuld.” Zijn reactie was: ‘Omdat je jezelf de schuld geeft mag je nog vier jaar door, want dan word je beter. Als je anderen de schuld was blijven geven, hadden we je niet door laten gaan.’ “Daar heb ik veel aan gehad.”

Het duwtje

“Dat kwam van mijn vrouw. Zij is mijn grootste coach. We moeten vaker naar onze partner luisteren, want die kent je het best. Na die verloren finale heeft mijn vrouw me eerst getroost. Man, ik had nog nooit zo’n verdriet gehad! Daarna ga je praten. Ze zei: “Ga nou eerst eens kijken naar wat je zelf had kunnen doen.” Daardoor kon ik ook dat goede antwoord geven aan André Bolhuis.”

De noodzaak

“Voor een echte verandering is vaak een crisis nodig. Daarom heb ik mijn boek over coaching ook ‘Yes! Een Crisis’ genoemd, want een crisis is zoiets moois. Pas als je de bodem hebt geraakt, ga je kijken naar het mentale proces. Dat geldt ook voor het bedrijfsleven. Daar roepen ze nu bij alles: ‘Het is Crisis!’ Ik zeg: je speelt niet tegen de crisis maar tegen je concurrenten. Jarenlang ging het vanzelf, bedrijven hoefden niks te doen en behaalden toch goede resultaten. Nu moet je met veel minder mensen meer gaan presteren, dus moet je laten zien waarin je onderscheidend bent. Vroeger was IQ voor een coach belangrijk, daarna werd het EQ. Tegenwoordig moet je SQ, ofwel je spirituele quotiënt, op orde zijn.” 

Het inzicht

“Die eerste vier jaar op weg naar Athene had ik veel te veel van bovenaf opgelegd. En dan deden die speelsters tijdens een wedstrijd niet eens wat ik zei! Rico Schruijers, de sport - psycholoog die me begeleidde, zei keihard: ‘Je legt het ownership niet bij je mensen, dus zijn ze niet gemotiveerd. Marc, als je team vier keer tegen een paal schiet, doe je het gewoon niet goed. Hoe komt dat nou?’ Ik heb toen een 360 graden analyse van mezelf gemaakt. Nog nooit zo veel buikpijn gehad! De spelers, de bond, iedereen liet ik naar mijzelf kijken. Ik leerde dat ik geen invloed heb op wat anderen doen, maar wel 100 procent invloed op wat ik zelf doe.”

De sprong

“Ik kwam er achter dat mijn coaching goed was, maar geen goud. Mijn persoonlijke ontwikkelingstraject was dus: van goed naar goud. Daar heb je drie dingen voor nodig. Om te beginnen openheid over jezelf, want je hebt op jezelf de meeste invloed. En expertise:je kunt het niet zelf, je moet er op gecoacht worden. Als laatste best practices, goede voorbeelden om je heen waar je inspiratie uit haalt. Ankie van Grunsven heeft mijn team bijvoorbeeld ervan overtuigd dat bij hitte ijsbaden goed werken om te herstellen na een inspanning. De speelsters wilden dat niet, want het is erg pijnlijk. Maar door de herstelstatistieken van Ankie’s paarden raakten ze overtuigd. Dat heeft ons in Beijing geholpen om goud te halen.”

De inspiratie

“Mental coach Bouke de Boer, gespecialiseerd in NLP, sportpsycholoog Rico Schruijers en mental coach Bil Gillisen, die ik ken via de mastercoachopleiding van NOC-NSF, zijn heel belangrijk voor me geweest. En verder verschillende coaches van andere sporten. Met Joop Albeda, de bondscoach van het volleybalteam dat in 1996 de gouden medaille won op de Olympische Spelen, kon ik makkelijk praten over problemen en gevoelens want hij was niet bedreigend; hij vertelde het niet door aan andere mensen in de hockeywereld.”

De valkuil

“Wij coaches focussen veel te veel op zwakke punten. Ik ben heel kritisch, perfectionistisch, wil alles verbeteren en van een 4 een 6 maken. Maar ik liet de mensen die een 8 haalden zitten, dus die zakten af. Ik kweekte allemaal zesjes, en met zo’n team word je geen Olympisch kampioen. De truc voor het hockeyteam was dat ik de verhoudingen heb omgedraaid. Ik ging 75% trainen op sterke kanten, 25% op zwakke. Ik focus er veel meer op om van een 8 een 10 te maken. De spelers die op een bepaald vlak een 4 halen, laat ik helpen door andere spelers. Je ziet hetzelfde in het bedrijfsleven. De mensen die slecht communiceren worden naar een communicatietraining gestuurd, maar daar moet je juist de goede communiceerders naartoe sturen! En als je kind thuiskomt met zijn rapport, verspil dan geen tijd aan de viertjes want die vakken laat het toch vallen. Focus op de achten en iemand gaat werken aan waar hij goed in is. Als je geen aandacht besteedt aan iemands passie,ondermijn je zijn zelfvertrouwen.”

De succesfactor

“Zelfvertrouwen is één van de belangrijkste factoren van presteren. Dat haal je uit jezelf, uit je teamgenoten, uit een veilige omgeving, en door te focussen op handelingen en niet op resultaat. Dan ben je de eigenaar van het plan: je móet niet winnen, je mág winnen. Daar coachen we heel slecht op, ook in het bedrijfsleven. We stellen voor iedereen verschillende doelen zodat iedereen zijn eigen doel gaat nastreven. We focussen op het eindresultaat, maar we vertellen er niet bij hoe ze dat kunnen bereiken. Dus ga ik in bedrijven uitleggen wat ik heb meegemaakt als coach, mijn best practice. Ik noem het geen feedback meer; dat is een rotwoord en gaat te vaak over terugkijken en verwijten. Ik heb het over feedforward. Wat willen we bereiken over drie jaar, wat zijn de kansen: langdurig, duurzaam en oplossingsgericht? Het leuke van feedforward is dat je in de punten en doelen die mensen zelf het belangrijkste vinden, vaak de negatieve punten terugziet die je bij feedback zou benoemen.”

De verandering

“Een hele belangrijke verandering was dat ik open vragen ging stellen. Wat wil jij bereiken als hockeyer? Wat heb je daarvoor nodig? Wat moet je ervoor doen? Wie kan jou daarbij helpen? Zo maakt de speler zijn eigen ontwikkelingsplan. Ik liet ze erover nadenken in plaats van te vertellen hoe ze het moesten doen. Dat veroorzaakt intrinsieke motivatie, want je hebt zelf nagedacht over wat je wilt bereiken. In een hockeyteam, en eigenlijk in elk team, is commitment het belangrijkste om te winnen. Winnaars hebben een plan, verliezers een excuus.”

Bron: SvC Magazine