In de auto naar huis stak ze steevast een sigaretje op, mijn moeder. Als we weer eens bij mijn grootouders geweest waren. Mijn grootmoeder maakte dan de meest fantastische buffetten. Overvloed aan alle kanten. Zolang iedereen zich maar aan de ongeschreven wetten van het systeem hield, was de middag goed door te komen.
De belangrijkste wet was: we hebben het er niet over. De spanning was soms om te snijden. Gevit op elkaar, glimlachjes als van een boer met kiespijn, steken onder water, insinuaties. Als het om openheid, veiligheid en kwetsbaarheid ging, heerste de schaarste.
Als kleinkind observeerde ik de boel: zoveel te zeggen, maar niemand die zich uitspreekt, niemand die echt luistert! Ik begreep er helemaal niets van. Er zat voldoende opgekropte frustratie, boosheid en verdriet. Zoveel mensen die zich niet gezien voelden door de anderen. Wat een beklemming om niets te kunnen doen met wat er ten diepste in het systeem leeft, zowel in ons persoonlijke systeem als in een groter systeem.
Als volwassene ben ik blij met de inzichten en ervaringen die dit familiesysteem me hebben opgeleverd. Ze voeden mede mijn passie voor het werken met onderstromen in systemen. Dagelijks mag ik nu organisaties, teams en individuen begeleiden die juist op zoek zijn naar wat er ten diepste leeft in de onderstroom. En keer op keer is de ervaring dat als er écht open contact en verbinding met elkaar mogelijk is – juist door de shit te bespreken en werkelijk te luisteren – zoveel energie en veerkracht in het systeem terugkeert!
In mijn werktas zit steevast het bronzen olifantje uit het huis van mijn grootouders. Ik neem het mee als ‘praatstok’, om teams te helpen de eerste stap te zetten naar openheid en veiligheid. Het olifantje als symbool voor de olifant in de kamer; ooit stond het alleen voor de show op een plankje in de kast. Nu helpt het olifantje zichtbaar maken wat anders in de onderstroom zou blijven.
Tekst door Jobbeke de Jong – Directeur bij Tachles en Leergangcoach van de Leergang Teamcoaching. Zij verzorgt de workshop De Onderstroom in Organisaties Herkennen.
