Ontdek de kracht van progressiegericht coachen

Vierkant hoekje - element voor opmaak website

Progressiegericht coachen is niet gericht op het overtuigen van mensen maar op het stimuleren van zelfovertuiging. Gwenda Schlundt Bodien: “Het is een aanpak die teams, organisaties en individuen helpt om stap voor stap progressie te bereiken richting de gewenste situatie en doelen die voor hen betekenisvol zijn.”

Door Caroline Linssen

Hoe ben je bij progressiegericht coachen uitgekomen?

“Ik heb personeelswetenschappen gestudeerd, en daarin ben ik me al snel gaan interesseren voor de sociale psychologie. Daarna ben ik een jaar of tien in de hoek van het organisatieadvies bezig geweest. Daar merkte ik dat de momenten waar klanten iets aan hadden andere waren dan de momenten dat ik rapporten aan het schrijven of advies aan het geven was. Daardoor leunde ik al meer in de richting van minder instrumenten maken, en meer een manier van adviseren die gaat over de cliënt helpen er via vragen achter te komen wat werkt in zijn context. Dus weg van de dokter-patiëntrelatie, in de zin van: vertel mij je symptomen, ik vertel je wat je ‘ziekte’ is en geef je daar een behandeling voor. Zo ben ik in 1999 met de oplossingsgerichte therapie van de Amerikaanse psychotherapeute Insoo Kim Berg in aanraking gekomen. Samen met mijn collega Coert Visser heb ik dat uitgewerkt naar Progressiegericht Werken. In 2002 hebben we NOAM opgericht, een netwerk van zo’n vijfduizend geïnteresseerden in de progressiegerichte aanpak.”

Wat is de kern van deze aanpak?

“Het helpt teams, organisaties en individuen om stap voor stap progressie te bereiken richting de gewenste situatie. Het gaat daarbij niet om een einddoel als stip aan de horizon, maar om doelen die voor jou betekenisvol zijn. Coert en ik willen met deze aanpak inzichten vanuit de sociaalpsychologische wetenschap praktisch toepasbaar maken in coaching, en ook in alle andere situaties waarin organisaties, teams en individuen vooruit willen komen. De vier sociaalpsychologische ankers waarop progressiegericht coachen is gebaseerd, zijn de zelfdeterminatietheorie, de groeimindsettheorie, het progressieprincipe en oplossingsgericht werken.”

Laten we beginnen met de groeimindsettheorie.

“Dat is de overtuiging dat mensen altijd kunnen verbeteren, ongeacht waar ze nu staan. Die overtuiging is een voorwaarde om daadwerkelijk te verbeteren. Als je die hebt, dan wordt het logisch om je voor verbetering in te spannen; daardoor word je ergens beter in, wat je weer bevestigt in je overtuiging dat mensen zichzelf kunnen verbeteren. Het omgekeerde is de statische mindset: je bent en blijft wie je bent. Daar zit geen motivatie in om je in te spannen, dus verbeter je niet, wat je weer bevestigt in je statische mindset. Het zijn allebei loops. De voordelen van een groeimindset zijn enorm. Mensen leren beter en grondiger, behalen met meer plezier betere resultaten en zijn meer ontspannen. En in groeimindsetteams is de samenwerking beter. Als jouw collega ergens beter in is, kan dat resulteren in faalangst of competitiedrang, maar in een groeimindsetcultuur willen mensen juist van die ander leren. Het is een positieve cultuur gericht op leren en kennis delen, en op het proces in plaats van persoonlijke prestatie.”

En de zelfdeterminatietheorie?

“Die maakt onderscheid tussen gecontroleerde en autonome motivatie. Bij gecontroleerde motivatie word je onder druk gezet of verleid om iets te veranderen. Je neemt dan snel de kortste route naar het resultaat, gestimuleerd door straf of beloning, maar de kwaliteit van het werk en de betrokkenheid zijn laag. Autonome motivatie heb je in twee smaken. Bij intrinsieke motivatie doe je iets omdat je het zelf boeiend vindt. De andere vorm is geïnternaliseerde extrinsieke motivatie. Die is heel belangrijk in de organisatiecontext, omdat het daarbij gaat om wat iemand niet zo zeer boeiend als wel belangrijk en waardevol vindt. In beide vormen sta je achter wat je doet, en dat heeft veel voordelen: betrokkenheid, een hoge kwaliteit van werk, je floreert en hebt plezier in wat je doet. In coaching is het relevant om naar die autonome motivatie op zoek te gaan.”

Dan hebben we als derde pijler het progressieprincipe…

“Zelfs als mensen maar een kleine vooruitgang boeken ten aanzien van betekenisvol werk, heeft dat al een groot positief effect op de innerlijke werkbeleving, ofwel de emoties, gedachten en perceptie rond wat er op het werk gebeurd is. Dat kan al het oplossen van een klein probleempje zijn dat belangrijk voor je is. Na dag met een positieve innerlijke werkbeleving ga je morgen weer met energie naar je werk, ben je creatiever en lever je meer en beter werk af.”

… en als vierde oplossingsgericht werken.

“Daarin hebben Coert en ik zestien jaar ervaring met elementen uit de oplossingsgerichte therapie verwerkt. Wat wil je cliënt bereiken, wat werkt voor hem?”

Hoe combineer je praktijk en wetenschap in deze aanpak?

“Ik ben gefascineerd door wetenschappelijk inzichten in wat wel of niet werkt. Die vertaal ik naar wat je praktisch wel of niet zou moeten zeggen in een gesprek. Een voorbeeld: als ik tegen iemand zeg dat hij intelligent is, dan leidt dat tot een fixed mindset. Voor een groeimindset kan je beter vragen: ’Vertel eens hoe je dat hebt aangepakt?’ Dat werkt! En elke keer pendel ik dus heen en weer tussen de wetenschap en wat ik ervaar in de praktijk. Praktische ervaring is goed, maar het is ook oppassen dat je jezelf niet bedot. Daar zorgt de wetenschappelijke onderbouwing voor.”

Wat hebben coaches aan de progressiegerichte aanpak?

“Het leuke is dat er onderzoek naar het werken met deze methode is gedaan. Wat ik zelf al vermoedde, klopt ook werkelijk: als professionals deze aanpak toepassen, rapporteren ze zelf minder burn-outklachten! Ze floreren meer en het werk wordt lichter. Wie zelf goed in vorm is, merkt dat progressie en verandering sneller en op een positieve, plezierige manier op gang komen. Je hoeft niet twintig sessies door allerlei psychologische modder heen voordat je verder kan. Je merkt dat een cliënt al na een paar gesprekken vooruitkomt, zelfredzaam is geworden, en bronnen aanboort vanuit de ervaring wat voor hem werkt. Je bent op een manier in gesprek waardoor mensen vrij snel zelf op goede werkbare ideeën komen. Van zo’n succeservaring word je zelf ook vrolijk. Emoties zijn besmettelijk. Als een cliënt sessie na sessie verdrietig is, pik je dat op, zelfs als je allerlei vaardigheden hebt om dat buiten te houden. Maar als jouw cliënt straalt omdat hem iets is gelukt, straalt dat ook op jou als professional af.”

Hoe breng je progressiegericht coachen over in een training?

“Vanaf de eerste minuut gaan de deelnemers zelf aan de gang. Ik zet een paar oefeningen in de etalage die je kan uitproberen, zodat je zelf kan beslissen wat jou interesseert. Daar kan je dan achteraf dieper in duiken en over gaan lezen. Bijvoorbeeld in mijn boek ‘Ontwikkel je mindset - Progressiegericht aan het werk’. Dat is een soort praktisch naslagwerk met technieken en de wetenschappelijk onderbouwing van progressiegericht coachen.

Een voorbeeld van een oefening die ik gebruik, is kennismaken met de 7-stappenaanpak van NOAM. Dat is een praktische manier om een progressiegericht coachgesprek te voeren. Na afloop heb je dus een idee gekregen hoe dat eruit kan zien in de praktijk, en je hebt er ervaring mee opgedaan. Verder gaan we een filmpje bekijken over de groeimindset, wat daar de voordelen van zijn en hoe je die bij jezelf en anderen kan stimuleren.”

Wat mis je als je nooit een training bij komt volgen?

“Ik hoor vaak van mensen dat ze hele praktische tools hebben gekregen die ze direct de volgende dag kunnen toepassen. Maar er kan ook iets op het overtuigingenniveau gebeuren. Mensen gaan anders nadenken over en kijken naar de ontwikkelbaarheid van mensen en teams. Ze worden er optimistischer over dat verandering mogelijk is. Het kan gebeuren dat door de training je mindset verandert, en dat kan verstrekkende gevolgen hebben. Als je niet komt, zou je dus een kans missen om te onderzoeken of een andere mindset voor jou interessant zou kunnen zijn!”