Irrationele processen in teams en organisaties - Jobbeke de Jong & Mark Bouman

Voor fans van SchoolvoorCoaching is Jobbeke de Jong (psycholoog, teamcoach en opleider) een bekende naam. Samen met Mark Bouman heeft ze zich verdiept in irrationele processen in teams en organisaties. Jobbeke: "Als er bijvoorbeeld ruis en gedoe in de onderlinge communicatie is, wordt er vaak een feedbacktraining gegeven. Meestal verandert dat niets want mensen weten best wel hoe ze feedback moeten geven. Waaróm ze dat niet doen zit hem bijvoorbeeld in een gebrek aan veiligheid. Je kan beter systemisch kijken.'' Door Caroline Linssen

Wie zijn Jobbeke de Jong en Mark Bouman?

“Ik ben begonnen als assessmentpsycholoog maar begeleid nu als teamcoach voornamelijk managementteams en directies bij organisaties die de effectiviteit van de samenwerking willen vergroten. Voor SchoolvoorCoaching geef ik de Leergangen Teamcoaching en een verdiepingsworkshop. Ook geef ik opleidingen voor mensen die hun persoonlijke effect willen vergroten. Mark is een ervaren organisatieveranderaar en teamdokter. We kennen elkaar van een opleiding en kwamen toevallig in gesprek over mijn wens om een opleiding systemische teamcoaching op te zetten. Dat hebben we samen breder getrokken. We onderscheidden drie levels: onderstroom processen in een organisatie als geheel, in een team en in het individu. Zo werd het steeds scherper en duidelijker. In een team spelen factoren die groter zijn dan dat team zelf, omdat het functioneert in de context van de organisatie en die weer in de context van de maatschappij. Om te begrijpen wat er aan irrationele processen in een team spelen, helpt het om dat in een breder perspectief te zien.”

Wat verstaan jullie onder irrationele processen in teams en organisaties?

“Tja, wat is ratio en wat is irrationeel? Daar zijn Mark en ik nog altijd mee aan het stoeien. Maar in de basis komt het er op neer dat het traditionele veranderingsdenken draait om blauwdruk denken: ontwerp maken, uitvoeren en een slag maken in de effectiviteit. Als de kern van het issue echter niet direct voortkomt uit het design van de organisatie, blijven de problemen voortbestaan. Om een duurzame verandering te verkrijgen zal je anders moeten kijken naar de issues en hun bron. Er is altijd sprake van ‘irrationaliteit’ bij mensen; we willen deel van de clan zijn, verlangen naar liefde, zijn bang voor afwijzing en houden van macht. Dat laat zich niet gemakkelijk vangen in een nieuwe structuur. Dan kan je de boel wel reorganiseren, maar de patronen blijven bestaan.” 

Wat moet er dan wél gebeuren?

“Meer aandacht geven aan de onderstroom bij jezelf, het team en de organisatie. Je leert bij ons niet coachen maar waarnemen vanuit verschillende perspectieven, zodat je ziet welke interventies er nodig zijn. Als er bijvoorbeeld ruis en gedoe in de onderlinge communicatie is, wordt er vaak een feedbacktraining gegeven. Meestal verandert dat niets want mensen weten best wel hoe ze feedback moeten geven. Waaróm ze dat niet doen zit hem bijvoorbeeld in een gebrek aan veiligheid. Je kan beter systemisch kijken. Wat zijn de feiten in de geschiedenis van een systeem? Denk daarbij aan reorganisaties, fusies, mensen die op een vervelende manier vertrokken zijn. Is de organisatie nog wel bezig met waar ze voor opgericht is? Is het leiderschap goed georganiseerd? Ook wat er met jou als professional gebeurt in contact met de organisatie is een informatiebron. Wat mag er zijn, of wat mag er niet zijn maar is er toch? Typisch dingen de je achterhaalt door jezelf als instrument in te zetten. Je hebt kennis nodig, maar die zet je pas optimaal in als je jezelf helemaal kent. Dat zie je terug in de opbouw van onze leergang, want we hebben naast modules over teams en organisaties ook een module over ‘ik’.”

Wat willen jullie overbrengen?

“Die is bedoeld voor professionals die nieuwsgierig zijn naar wat er gebeurt in organisaties en daarop invloed kunnen uitoefenen. Je leert anders kijken, en niet klakkeloos in zee gaan met een opdrachtgever. We willen stimuleren dat je door het inzicht in wat er in de onderstroom speelt, gaat kiezen voor andere interventies. Het effect is dat je meer impact hebt en duurzame verandering bewerkstelligt. Je krijgt namelijk boven water waar het echt om gaat. We beginnen met een beetje theoretisch kader en verder werken we met casussen die deelnemers aandienen.”

Welke inspiratiebron kan je de deelnemers aanbevelen?