Psycholoog Jobbeke de Jong is senior coach, trainer en organisatieadviseur. Haar visie op familiesystemen past ze onder meer toe in een praktijkgericht programma waarin ouders inzicht opdoen over hun automatische reacties op het gedrag van hun kinderen. Op 30 oktober 2014 krijg je in haar workshop de kans om een indruk op te doen van systemisch werken met je familiesysteem. - Door Caroline Linssen
Hoe ziet jouw familiesysteem eruit?
“Ik deed het allemaal zelf. Ik had ouders die zo min mogelijk van anderen afhankelijk wilden zijn, dus dat was ook mijn antwoord op het leven. Tot ik bedding en steun ging zoeken bij mijn familiewortels, zowel letterlijk als figuurlijk. Ik had af en toe contact met ooms en tantes aan moederskant en besloot om weer eens naar een familiereünie te gaan. Mijn vader is joods, en na de oorlog geboren. Ik heb zijn oudere zus opgezocht om de familiegeschiedenis op te halen over de oorlog, waar ik weinig van wist.”
Wat heeft die familiezoektocht jou opgeleverd?
“Mijn plek in te nemen in plaats van de illusie te koesteren dat ik het wel alleen kan. Dat geeft veel meer zelfvertrouwen en rust. Op mijn kaartje staan ‘persoonlijk leiderschap’ en ‘zelfbewustzijn’ als leidende principes. Niet vanuit kracht, maar vanuit verbinding met jezelf en het systeem waar je in zit. Daar ben ik nog steeds in aan het leren. Het ontdekken van mijn wortels was een geleidelijk proces waardoor ik nu meer ontspannen kan werken. Als ik voorheen met groepen werkte, maakte ik mezelf vanuit het ‘alleen doen’ verantwoordelijk voor wat er in de groep gebeurde. Ik pakte het aan vanuit mijn hoofd en ging heel hard werken. Door me te laten dragen door het grotere geheel van mijn familiegeschiedenis ben ik nu rustiger en meer in contact met het hier en nu. Daardoor werk ik meer vanuit mijn hart. Ik geef ik nu heel anders trainingen dan een paar jaar geleden.”
Je bent zelf moeder van drie kinderen… Werkt het ook door in Jobbeke als ouder?
“Het heeft geleid tot zelfbewust opvoeden en maakt dat ik anders naar mijn kinderen kijk. Ik kan mijn patronen en gedrag in relatie met hen nu in een groter geheel plaatsen, zowel de dingen waar ik blij mee ben als waar ik minder blij mee ben. Ik herhaal de redelijkheid en tolerantie van mijn ouders, die ook al in mijn grootmoeder bleek te zitten: alles mag, niets is gek. Mijn strengheid komt van de vaderskant van mijn familie. Het gaat er niet om dat je dat dan zou moeten veranderen. Ik geloof meer in een soort ontspanning die ontstaat doordat je bewustzijn ontwikkelt op wat je doet. Een beetje streng is niet verkeerd, maar als mijn strengheid doorschiet heb ik geleerd pas op de plaats te maken. Je bent je eigen norm: door dat bewustzijn maak je zelf een keuze in plaats van dat het je overkomt.”
De workshop gaat over het onbewuste van familiesystemen. Zijn er ook bewuste kanten?
“Jazeker, bijvoorbeeld jouw herinnering aan je eigen familie en het beeld dat je ervan hebt. In de workshop ga je onderzoeken wat het effect is van dat beeld op jouw leven. Als het jou ondersteunt is dat fijn, maar als het belemmert natuurlijk niet. Door familieopstellingen krijg je een genuanceerder, meer verdiept beeld. Het onbewuste deel is vaak vele malen groter dan het deel waar je je bewust van bent. Dat kan herhalende patronen met zich mee brengen die belemmerend werken. Iemand die weinig bewustzijn heeft over zijn familie, kan het gevoel hebben dat het leven hem overkomt. Dat maakt het lastig om te zien waar je zelf invloed kan hebben. Je rolt als het ware door het leven heen. Maar de dingen waar je niet blij mee bent, zijn vanuit familieperspectief vaak volkomen logisch.’
Kun je een voorbeeld geven?
“Veel vrouwen hebben moeite een partner te vinden. Het kan een rol spelen dat ze een onbewust en ongezond patroon met de vader herhalen en daardoor niet vrij zijn in hun partnerkeuze. Als je je bewust bent van dat kleine kind dat een papa zoekt, geeft dat je de vrijheid om wél de juiste man te vinden.
Op mannen heeft een afwezige vader vaak veel invloed. Ze kunnen een goede ‘vriendin’ zijn, maar niet volledig mán zijn. Daarnaar kijken geeft ruimte om te gaan experimenteren en anders te handelen.”
Ik krijg weleens de indruk dat het bij familiesystemen alleen over de ellende gaat: verslavingen, relatieproblemen, bindingsissues… Zitten er ook positieve kanten aan?
“Ik kijk niet naar negatief of positief: sommige dingen zijn dienend en andere zijn belemmerend. Of iets negatief of positief is, is afhankelijk van wat je perspectief en je doel is. Belangrijk is dat je jouw eigen plek als kind in kunt nemen. Op individueel niveau maakt dat je steviger. Daarvoor moet je wel eerst weg van die oude plek, die ooit een functie had. Door als kind voor je moeder gaan zorgen, ben je onbewust op de plek van je oma gaan staan. Dat was toen misschien een heel natuurlijke beweging, maar op een gegeven moment werkt het niet meer. Door je plek als kind weer in te nemen, ontsla je jezelf van die verantwoordelijkheid. Dat geeft lucht, en levert je stevigheid en duidelijkheid op, waardoor je ervoor kunt kiezen te helpen in plaats van ieder keer in de hulpstand te schieten.”
Wat gebeurt er met mensen tijdens familieopstellingen?
“Er vallen heel wat kwartjes! Je ziet vaak dat mensen erg geraakt worden. Ook met de mensen die voor jou een representant zijn, gebeurt iets. Het levert inzicht op, dingen vallen op hun plek. Als je daar verder mee doorgaat, wordt je focus steeds breder: eerst je gezin, dan je familie, dan misschien de cultuur en maatschappij, het houdt niet op.”
Is een workshop voldoende om uit je eigen familiepatronen te stappen?
“Het is meer een proeverij. De workshop is geschikt voor iedereen die geïnteresseerd is om op een andere manier naar zichzelf te kijken, voor hun persoonlijke ontwikkeling, Als je het wilt gaan toepassen in coaching, zou je een gedegen opleiding moeten gaan doen. Maar in één dag krijg je wel inzicht in hoe het werkt. Ik vertel wat over veel voorkomende basisdynamieken zoals uitsluiting, van plek wisselen en een onbalans tussen geven en nemen. Dat koppel ik aan concrete oefeningen. Als een eerste verkenning hoe het bij jou thuis was, doen we een paar opstellingen aan de hand van thema’s die je zelf inbrengt. Het is dus wel handig als je je daar vooraf al een idee over vormt.”
Wat neem je als deelnemer straks mee naar huis?
“Inzicht in jezelf. Je weet waar je vandaan komt en kunt daardoor meer van jezelf houden, en met veel meer liefde kijken naar dat het is zoals het is. Mensen herhalen hun familiepatronen op de werkvloer. Het maakt je dus ook als werknemer vrijer als je meer inzicht krijgt in die oude patronen. Iedereen vertoont automatisch gedrag; familieopstellingen zijn een manier om dat automatische gedrag te doorbreken en iets te gaan doen wat past bij jou anno nu.”
Jobbeke de Jong is als freelance coach verbonden aan SchoolvoorCoaching. Kijk voor meer informatie op:
