Actief aan de slag met eigenaarschap in teams

Dennis Leufkens heeft zich gespecialiseerd in het ervaringsleren in teams en organisaties. Samen met Jean-Paul Stijnen heeft hij daarvoor het bedrijf Team-Focus gestart. Hij werkt graag samen met Nicki van Heugten. Zij is verbonden aan Team-Focus en opgeleid in coaching, systemisch werk en meditatietechnieken.

Door Caroline Linssen

Dennis, je was ooit groepsleider voor jongeren met een gedragsstoornis en een licht verstandelijke beperking. Hoe maakte je de stap naar coaching?

“In zo’n groep van 14- tot 18-jarigen is veel agressie. Wij groepsleiders traden daar tegen op als politie, met bevelen. Soms is dat nodig, maar we twijfelden ook over die aanpak omdat het niet werkte. We hebben ons kwetsbaar opgesteld en de jongeren gevraagd wat we anders zouden kunnen doen. In de tijd dat ze bij ons verbleven wilden ze iets doen en daar van leren. Na een opleiding gericht op ervaringsleren gingen we met de jongeren naar buiten en gaven ze fysieke, probleemoplossende opdrachten gebaseerd op samenwerken en vertrouwen. Dat zette hen in beweging. Na een succeservaring vroegen we zen wat er was gebeurd, wat ze ervan vonden en geleerd hadden voor school en thuis. De jongeren kregen meer eigenaarschap, bepaalden zelf wat er in de groep ging gebeuren, leerden van elkaar, hielpen elkaar en spraken elkaar aan op gedrag. Wij groepsleiders faciliteerden en begeleidden. Dezelfde methodiek hebben we met succes op ons eigen team toegepast. De volgende stap was: wat zou er gebeuren als we dit in teams buiten de zorg zouden doen? Via vrienden kon ik terecht bij een architectenbureau, de brandweer en een bank. In het bedrijfsleven bleken exact dezelfde dynamieken aan de orde: vertrouwen, kwetsbaarheid, openheid, de discussie aangaan en zelf kiezen wat je doet. De enige die eigenaarschap kan tonen, ben jij zelf. We staan als trainers niet boven maar naast het team en leggen alles terug bij de teamleden.”

Waarom is deze methode anders dan andere?

“Wij trekken geen vast programma uit de kast want elk team is weer anders. We laten oordeelvrij het proces zijn werk doen. We volgen het tempo van de groep en leggen niets op, want alles gaat uit van het team. Dat is geen rocket science, maar het vergt wel tijd. Ik hoor vaak van klanten dat er een consultant in een pak binnenkwam die alles reshufflede en veel geld kostte. Zo’n quick fix bracht nooit wat blijvends teweeg. Wij gaan traag en voorzichtig met een team aan de slag en blijven het proces volgen. Daarna horen we vaak: ‘Het heeft pijn gedaan, maar nu zien we dat we zelf de verantwoordelijkheid moeten nemen om die stappen op werkvloer te zetten. Jullie doen dat niet voor ons.’ Bij ons gaan teams weg met het idee dat ze zelf aan zet zijn. Vandaag was ik voor een intakegesprek bij een bank. Ze zeiden: ‘Er is iets aan de hand met communicatie en vertrouwen, en jij moet het voor ons oplossen.’ Dat doen we dus niet. Ook als de manager aan het oplossen slaat, gaat het team niet mee want dan is het zijn probleem. Je moet dus leren loslaten, vragen stellen en de mensen aan het denken zetten. Anders leren ze niks. Managers moeten telkens weer ervaren wat ze kunnen bereiken als ze anders in dat proces staan.”

Hoe proberen jullie dat over te brengen tijdens een bijeenkomst?

“We starten altijd vanuit een waardecontract: er zijn, veilig, doelgericht, eerlijk en respectvol, laat los en ga verder. Na uitleg over die waarden geven Nicki en ik fysieke opdrachten waarin je moet samenwerken om iets op te lossen. Het groepsproces bespreken we in active reviewing. Als er bijvoorbeeld een touw gebruikt is, leggen we dat daarna in een driehoek waarin de hoeken staan voor ‘gedacht’, ‘gepraat’ en ‘gedaan’, en vragen de deelnemers om de hoek op te zoeken die ze het meest hebben ingezet. Waarom sta je nu daar? Had je achteraf gezien iets anders of meer willen doen? Ook in een groep mensen die elkaar niet kent, ervaar je zo dat je zelf verantwoordelijk bent voor wat je doet. En ook: hoe minder de trainer doet, hoe meer de groep het zelf doet. Coaches willen graag meedenken, oplossen en invullen. Hoe krijg je een groep aan het werk en in verbinding zonder dat jij heel hard werkt? Als je als trainer keihard aan de slag gaat om er wat van te maken, ben je niet met ervaringsleren bezig. Ik gun het iedereen om te ervaren wat er gebeurt als je uit de slachtofferrol stapt, en wat je bereikt als je dit gaat toepassen.”

Welke inspiratiebron kan je aangeven als kennismaking?